Sahara qu’ei, uei, lo màger desèrt de la planeta. Mes n’estó pas atau tostemps, pr’amor que hè milèrs d’ans qu’estó un estonant oasi verd. Alavetz, com podó patir aqueth cambiament climatic e morfologic ? E, ac patí solament un còp, o mantun ? Adara, los cercaires pensan qu’an descobèrt lo secret deu Sahara e perqué cambiè. E ac hasó mei d’un còp.
Atau, un navèth estudi scientific confirma adara que Sahara ei pas tostemps demorat un desèrt e que, mantun còp que cambiè e que vadó un oasi verd. Mes dinc adara los cambiaments climatics patits peu Sahara n’èran pas guaire comprés. Mes los scientifics poguèron demostrar com càmbia. La causa que’n seré lo cambiament de l’èish terrèstre, que s’ei debanat divèrs còps.
Segon aqueth estudi, Sahara cambiè de region verda a desèrt mantun còp pendent las darrèras 80.000 annadas, e lo darrèr, que’s debanè pendent l’epòca deu Qüaternari. Dens aquera epòca, Sahara qu’èra plen de fluvis, de lacs e deus paluns, e la nosta espècia que i podèva víver aisidament. Mes enqüèra, pr’amor que la nosta espècia se difusè cap au nòrd peu Sahara shens guaire problèmas. Mes aquò passè hè milèrs d’ans. Perqué ?
230 cambiaments en 8 milions d’annadas
Sahara que patí, segon los cercaires, mei de 230 cambiaments d’epòcas umidas a epòcas secas, coma uei. E aquò que s’ei debanat au long deus darrèrs 8 milions d’annadas pr’amor deus cambiaments patits a l’èish terrèstre de la planeta. Lo cicle donc demoraré en, mès o mensh, 21.000 annadass.
Lo cicle deu monson african a un cicle de 21.000 annadas. E qu’ei lo resultat dirècte deus cambiaments de l’èish terrèstre. Sahara n’ei pas nat exepcion, e que cambiè cada còp que l’èish terrèstre tanben cambiè. Mes, enter ua epòca e l’auta, Africa tanben patí deus cambiaments climatics isolats e aquò provoquè un problèma temporau plan mauaisit entaus cercaires.
En l’estudi navèth, los cercaires que desvolopèn un modèl navèth de circulacion atmosferica au long de las darreras 800.000 annadas. La resulta qu’estó publicada au numeric Nature Communications e que confirma que lo cicle de Sahara ei de 21.000 annadas. Lo son climat qu’ei ligat a la nommada precession orbitau de la Tèrra. La precession orbitau que permet aver estius mei cauds a l’emisfèri nòrd e mei de monsons en Africa de l’Oèst. E que i a mei de ploja au Sahara.
Totun, pendent los periòdes que i a mei de glaç en la planeta lo monson african que vad mei rar. E Sahara que vien mei e mei un desèrt. Alavetz, qué se pòt passar en l’epòca actuau, quan i a de mensh en mensh glaç au pòle nòrd ? Uei qu’èm en ua epòca seca, e lo darrèr còp qu’Euròpa patí un atge umide qu’estó hè enter 11.000 e 5.000 annadas.
Lo cambiament climatic actuau poiré entrainar ua navèra epòca umida peu nòrd african e un Sahara mei verd. Se i a de mei en mei dioxide de Carbone a l’atmosfèra, aurèm tant dioxide de carbòni en l’an 2100 coma lo podem aver dens los proplèus 50 milions d’ans. Lo climat que serè mei e mei caud, e Sahara, que tornarà a vàder verd. Ei possible aquò ? Quiò, pr’amor qu’Africa patirà de mei en mei ciclònes tropicaus.
E, maugrat qu’estó confirmat que lo darrèr còp se debanè adara hè 5.000 annadas e que Sahara deuré pas tornar a cambiar a ua region verda enquia aicí a 13.000 annadas, los cercaires tanben digón que lo cambiament climatic actuau poiré provocar un cambiament de climat estonant, uei, pendent la nosta epòca, deu Sahara. Un cambiament que poiré ajudar milions de personas a subervíver dens ua region que, uei, enqüèra, ei la mei seca de la planeta. Mes qu’esperam que sia pas tostemps atau.
La Redaccion
