Lo panda gigant es un mamifèr que demòra, mai que mai, en China centrala, en d’airals montanhoses, pas pus nauts dels 3 500 m sul nivèl de la mar. Abans òm pensava qu’èra familha del Panda Ròi mas uèi, a travèrs de l’ADN, òm sap qu’aperten a la familha dels Ursidae, coma d’autres orses (mas pas lo Panda Ròi). Malgrat qu’aperten a la familha de mamifèrs carnivòrs, se noirís, e pas sovent de peissum, pichons mamifèrs o d’insèctes. La sià dièta es al 99% basada sul bambó. E pas totjorn manja de frucha.
Lo sistèma digestiu del panda es pas adaptat a digerir de moleculas de cellulòsa de bambó e doncas, per digerir entre 12 e 35 Kg d’un biais jornalièr, li cal tanben beure fòrça d’aiga. La region ont abita es tanben plena de conifèras, dins un clima suau, ideal per la creissença de bambó. Òm pòt trapar de pandas a las montanhas de Dachiangling, Liangshan, Minshan, Qionglai, Qinling, e Chiaochiangling.
Un mamifèr brica lent
Malgrat que totes pensem qu’es un animal lent, son d’animals rapids, plan agils e que pòdon montar plan sus un arbre. E malgrat que la siá adaptacion a viure pas en libertat es celèbra, la siá reproduccion es malaisida quand demòran amb d’umans. Abans dormissián a l’ivèrn. Ara, l’airal ont encara n’ia, es gaireben tropical e doncas dormisson pas pus pendent l’ivèrn.
Uèi ai a dos sosespècias de panda. La pus espandida es la del genre melanoleuca, que demòra dins las montanhas de Sichuan e que donèt l’imatge que totes avèm al cap. La segons sosespècia, del genre Qinling, aufrís un cap mendre, amb de dents pus longas e lo pèl brun o escur segon l’edat. Sonque pòt èsser trapada dins las montanhas de Qinling, en Shaanchi. Un panda pòt viure fins a 20 ans liure e amb d’umans fins a 25. La femèla Meimei, del pargue zoologic de Guilin visquèt fins als 36 ans.
Lor pes pòt èsser situat entre 70 e 120 Kg e drech pòt arribar plan als dos mètres de nautor. Son de mamifèrs sociables mas solitàris. Pòdon pasmens formar de tropèls. Son d’animals territorials mas que luchan pas gaire entre eles pr’açò.
L’epòca de reproduccion se desvolopa demest los meses de març e mai, quand los mascles competisson pel drech de trapar una femèla. Un còp aquò fach, lo mascle serà amb una femèla entre 30 segondas e cinc minutas, e puèi serà finit. Totun, que repetirà la copula maites còps per capitar.
Aprés 135 jorns, la femèla aurà un pichon orselon o dos, que pesaràn demest 90 e 130 gramas. Se a mai d’un cadèl, sonque suenharà un e pro. Los orselons naisson cècs e auràn pas de pèl coma un adulte fins al primièr mes de vida. Aprés sièis meses los orselons ja pòdon manjar de bambó (mas pas gaire).
Sonque començaràn a marchar plan aprés los dos meses de vida e demoraràn prèp de la maire fins als dos ans de vida. Pasmens, un panda serà pas adulte sexualament fins als quatre o mai ans d’edat. Son actius pendent lo jorn e la màger menaça per un panda son de braconaires o de trapas per d’orses negres o cèrvis, a mai de la desforestacion actuala dels bòsques de bambó.
Uèi l’ors panda es menaçat d’un biais grèu d’extincion. La caça del panda es plan punida pel govèrn chinés. A mai, es lo simbòl de WWF e l’ecologisme general dempuèi l’annada 1961.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
