Poder véder per nosauts medishs d’ausèths autant estonants coma lo faucon pelegrin, l’agla reiau, lo gran duc o enqüèra la hoa o lo caparroi barbut e tanben lo caracara (ua agla de Brasil) qu’ei ua escadença fantastica tanben unica, pr’amor que son ausèths que ja hè dejà bèth temps que començan de vàder rares. E se los podem véder volar liures, shens nada gàbia davant, l’espectacle qu’ei segur .
Los ausèths de presa o rapaçes son qualcunes deus mei estonants de la planeta. Pas solament pr’amor que son ausèths grans, plan grans (qu’ei lo cas deu votre african, lo gran duc o l’agla reiau ) mes tanben pr’amor de las soas defensas (lo bèc e las harpas) que son espectacularas. E quan son près que pòden provocar de paur.
Quan visitava la bòrda d’aglas de las Aglas d’Aure (Les Aigles d’Aure), en Lanamesa (Arreu), en Gasconha, que podem patir ua d’aqueras sensacions que demoran grabadas en cervèth per tostemps. Jo e la mia dròlla espepissavam a mensh de 1,5 mètres ua agla reiau. Lo prumèr que podem pensar ei qu’ei un ausèth de presa gigantesc, hòrt, poderós e beròi. Totun, ne sabè pas se podèva pas las espiar dirèctament aus uelhs. L’agla, que baishè lo cap e que comencè a se premanir entà començar de volar e atacar. La paur qu’estó instintiva e los dus anèm cap darrèr entà non provocar mei l’ausèlàs. Non i avèva pas nat dangèr reau. L’agla qu’èra ligada e arren ne podèva pas passar. Totun, lo soviéner d’aqueths uelhs jaunes qu’avèvan pas nada paur d’un èste uman, acompanharàn tota la vita.
Ua escadença unica
Aprés véder qualcunes d’aqueths ausèths de presa, ne vau pas díser que demoram pas briga susprés quan coneishem qu’estón utilizats per l’òmi dens l’art de la fauconeria pendent sègles. La fauconeria qu’ei un art qu’utiliza ausèths de presa entà caçar, sustot, autes ausèths. Que’s cred qu’arribè despuish l’estepa d’Eurasia a Euròpa Occidentau haut o baish au sègle Vn. L’atge medievau qu’estó l’epòca d’aur de la fauconeria. Aprés la conéisher, los gallés de Gàllia qu’ac difusèn entà tota la part oest deu continent. Lèu que comencèn d’usar esparvèrs, aglas e astors e, fin finau, faucons pelegrins.
Occitània e los País Catalans qu’avón tostemps ua relacion grana dab la fauconeria. Lo rei d’Aragon Joan Ir (vadut en 1350) que deishè escriut lo libe Johan lo Caçador, on ne parla plan, e lo medish poèta Ausiàs March, qu’estó falconaire deu rei Anfós IV d’Aragon. Los dus qu’aimavan caçar dab faucons pelegrins.
Perqué lo faucon pelegrin ? Dilhèu pr’amor qu’ei un ausèth de presa qu’ei considerat lo mei rapide deu monde, pr’amor que pòt arribar a volar pendent qualcunas segondas a ua velocitat estonanta de mei de 400 km/h. A Las Aglas d’Aure que podem gaudir deu vòl en libertat de ducs e caparrois barbuts (l’espectacle sus com trinca lo caparroi barbut un ueu d’estruci faus qu’ei fantastic), aglas e hoas. Mes tots que son lents restacats dab lo vòl deu faucon pelegrin, que l’uelh pòt pas seguir. En efèit, l’espectacle qu’auhereish lo vòl de hoas e d’aglas lo podem seguir plan dab la vision. Que vedem ua hoa que’s hè enlà e que torna entà caçar ua presa imaginària quan ei aperada per l’òmi. Mes que podem tostemps seguir dab los uelhs. Ne’s debana pas aquò de parièr quan arriba lo moment deu vòl deu faucon pelegrin. Qu’ei autan rapide que quasi podem pas seguir lo son vòl dab los uelhs, çò que hè d’aquesta borda gascona d’aglas un lòc que cau visitar se aimam la natura e los ausèths.
En mei de faucons pelegrins, tanben poirem véder e gaudir de votres, gahús, aglas americanas e europèas, caracaras. Tot hè d’aquera bòira un lòc ideau entà ua visita en familha que demorarà tostemps gravada a la nosta memòria. Sustot quan vedem ua agla reiau a man d’atacar. Que hè vertadèra paur, o podem díser dab lo còr a man.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
