Lo nomenat Acòrdi Sykes-Picot o Acòrdi de l’Asia Menora foguèt un pache secrèt de començaments de l’an 1916 entre las diplomacias britanica e francesa, que prevesiá la reparticion de las influéncias al Prèp Orient de las províncias qu’èran jos contraròtle de l’Empèri Turc Otoman. Aquel acòrdi recebèt lo nom dels diplomatics Mark Sykes e François-Georges Picot. Inicialament, Russia voliá tanben participar a aquel despartiment, mas l’inici de la Revolucion l’an 1917 empediguèt quina compensacion que siá pels russes.
La Granda Guèrra (la Primièra Guèrra Mondiala) afectava tota Euròpa, e davant l’escasença reala d’una desbranda de las poténcias centralas (Turquia èra una d’elas) l’autre partit, los “aliats”, prevesiá ja de compensacions territorialas. L’Empèri Turc Otoman patissiá una grèu crisi dempuèi lo sègle XIXen; en qualcunes ambients diplomatics èra nomenat “lo malaut d’Euròpa”, e una desbranda obligariá los turcs a negociar la desintegracion del sieu empèri. Sèm davant un nòu cas de “diplomacia secrèta”, qu’èra estada condemnada pendent lo sègle XIXen, mas que contunhava d’èsser utilizada. Una nòva creacion de frontièras sens escotar los implicats, que foguèt publicat a la premsa abans de la fin de la guèrra..
Grand Bretanha e França sabián tanben qu’aquel domeni, mejançant de protectorats e de mandats, durariá pas eternalament. E ambedoas poténcias volián qu’aqueles territòris, malgrat qu’atenguèsson l’independéncia posteriorament, foguèsson en lors esfèras d’influéncia. Tanben amb aquelas nòvas frontièras se voliá que cap estat de l’Asia Menora aguèsse un territòri excessiu, o contrarotlèsse de rotas comercialas maritimas o de riquesas naturalas (coma los rius) amb un naut protagonisme dins la region.
De mandats franceses e angleses
Siria e lo Liban venguèron de mandats franceses, amb criticas dempuèi Damasc, que consideravan que lo Liban deviá èsser una província siriana. La conca dels rius Tigre e Eufrates, jos domeni britanic, èra despartida entre dos nòus territòris, Iraq e Kowait (aquel emirat al bòrd de la desbocadura). E la conca del riu Jordan, entre Palestina e Jordania, ambedós territòris jos domeni britanic tanben. Lo problèma de Palestina començava (s’èra prepausada vertadièrament una administracion internacionala pel territòri inicialament), e mai se las dificultats sorgirián après la retirada dels britanics l’an 1948, finalizada la Segonda Guèrra Mondiala e amb lo començament de l’exòde de populacion israeliana que proveniá de tot lo mond.
Aquel acòrdi abelèt lo pacte qu’al començament Grand Bretanha aviá amb los pòbles del Pròche Orient, mejançant lo sieu coronèl T.E.Lawrence (conegut tanben coma Lawrence d’Arabia). Lo pacte inicial prevesiá d’ajuda als estats aliats (Grand Bretanha) de totes aqueles pòbles que volián acabar amb la dominacion otomana. Après la guèrra, aqueles pòbles accedirián a l’independéncia e amb las frontièras que volguèsson. Unes dels mai prejudiciats serián los curdes, que desiravan un pròpri estat e vegèron lo sieu territòri repartit entre divèrses futurs estats.
Progressivament, aqueles protectorats e mandats atenguèron l’independéncia, exceptat lo complicat cas de Palestina, mas en mantenent las meteissas frontièras qu’avián traçadas en un burèu la diplomacia britanica e francesa. E un sègle après encara contunhan aquelas frontièras, eretièras de la “diplomacia secrèta”.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
