La situacion de la Glèisa Catolica a començaments del sègle XVI remembrava pas justament la vida de las primièras comunautats crestianas. La corrupcion èra presenta a totes los nivèls eclesiastics, las nautas ierarquias vivián dins un luxe e una riquesa impressionantas, que contrastavan amb la praubesa de las classas bassas, e lo Papat aviá perdut lo sieu prestigi, amb de pontificats coma la d’Alexandre VI (de la familha dels Borgia).
Las voses qu’en epòca medievala avián denonciat aquelas injustícias èran estadas minimizadas o perseguidas per erètges. Dins aquel contèxt comencèt la siá òbra critica un monge alemand de l’òrdre dels Agustins, Martin Luther (1483 – 1546), d’origina familiala umila, mas amb una granda intelligéncia e religiositat.
Segon divèrsas biografias qu’an estudiat la siá vida e òbra, Martin Luther possedissiá una personalitat fòrça complèxa, èra fòrça cresent, mas èra fòrça preocupat per l’idèa de la salvacion, tant la siá pròpria, coma la de l’Umanitat. Mercés a la siá granda cultura, atenguèt trabalhar de professor de teologia a l’Universitat de Wittenberg, ont s’especializèt en l’estudi e l’ensenhament de las Cartas Apostolicas de Sant Pau e l’òbra de Sant Agustin d’Ipòna.
Lo desencadenant de la siá critica al foncionament de la Glèisa catolica foguèt la venta de las indulgéncias. Qué èra una indulgéncia? Èra una sòrta de document emés per la Glèisa, ont se declarava que lo cresent proprietari èra perdonat de lors pecats e en morir, anariá dirèctament al Paradís. Fòrça personas amb de possibilitats economicas las crompavan e s’aviá convertit en un negòci, gerit sustot per l’òrdre dels Dominics, qu’aportava a la Glèisa fòrça intradas d’una sòrta pas justament gaire evangelica.
D’idèas revolucionàrias
L’an 1517, Martin Luther expausèt davant las pòrtas de la glèisa de Wittenberg un document amb las siás nonanta cinc tèsis que denonciavan la falsetat de las indulgéncias e la siá utilizacion economica de la part de la Glèisa. Remembrava pas benlèu aquela scèna a la percaça dels mercadièrs del temple de Jerusalem que faguèt Jèsus lo Nazaretenc e qu’explicavan los quatre Evangèlis?
Coma exemple, la tèsi 21 afirmava que “Se confondon aqueles predicators de las indulgéncias qu’afirman que mejançant las indulgéncias del Papa l’Òme es absolgut e salvat de tot puniment” o la tèsi 43 “Es necessari ensenhar als crestians qu’òbran melhor en donant als paures o en prestant als aguts de besonh qu’en tractant de se salvar mejançant las indulgéncias”.
Los Dominics reaccionèron lèu e critiquèron las gestions de Martin Luther, e fin finala, dempuèi Roma s’envièt l’òrdre d’excomunicacion de Luther. Un còp expulsat de la Glèisa, Martin Luther comencèt a estructurar las siás pensadas amb una nòva doctrina, que qualques cresents seguissián amb fòrça illusion, coma un esturment per renauir la fe.
Als princes e nòbles alemands los agradava pas la submission a l’alunhada Roma, e qualqu’unes d’eles aprofechèron aquela reforma per apiejar las idèas de Martin Luther e se separar de l’obediencia al Papa, coma per exemple lo pòrti Frederic de Saxònia, que donèt aculhiment e proteccion al quite Martin Luther. Philipp Melanchton venguèt lo pòrtavotz intellectual de la nòva doctrina luterana e difondèt las idèas en de cercles culturals.
Lo ponch central de las idèas de Martin Luther se basava en l’idèa de la salvacion de l’Òme mejançant la siá fe, doncas que l’èsser uman es totjorn inclinat a pecar e las bonas accions realizadas ajudavan pas a la salvacion.
A nivèl ritual los Sacraments restavan redusits solament a dos, lo Baptisme e l’Eucaristia. Èra abolit lo culte als sants e la Vèrge Maria, èran simplificats las messas e los rituals e èran suprimidas tanben las images religiosas en los temples, que venián de bastissas fòrça simplas e austeras. Los sacerdòts devián predicar en la lenga del pòble (la meteissa Bíblia èra tradusida a la lenga alemanda). Justament, aquela traduccion anava acompanhada de la libertat de legir la Bíblia sens la companhiá d’un sacerdòt e lo drech a interpretat liurament los tèxtes. Aquela libertat dobrissiá la possibilitat de divèrsas interpretacions dels tèxtes religioses (e tanben de futuras divergéncias).
Dins de la nòva Glèisa Luterana, èra suprimit lo caractèr obligatòri del celibat e èra simplificada l’ierarquia eclesiastica, sens autoritats suprèmas. Totes aqueles cambiaments creàvan una nòva Glèisa amb un foncionament e unas idèas opausadas als de la Glèisa catolica.
Lo Luteranisme s’estendèt fòrça rapidament pels estats alemands, ont cossí avèm comentat, lors princes sentián pas gaire afècti per l’obediencia a la Glèisa Romana, e ont la nòva Glèisa Luterana se desprenguèt de fòrça proprietats que passèron a mans d’aqueles meteisses princes, per manténer aquel ideal de praubesa e austeritat, e pels païses del nòrd d’Euròpa, encara mai aluenhats geograficament e culturalament de Roma.
La Reforma Luterana dobriguèt lo camin a d’autras criticas a la Glèisa catolica, coma la reforma de Joan Calvin, e venguèt la primièra granda scission amb succès de la Glèisa catolica a l’Euròpa Occidental.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
