Abitualament, la foncion de la primièra dama es estada ligada totjorn a d’activitats culturalas, caritativas e de representacion institucionala. Mas aquel foguèt pas lo cas d’Eleanor Roosevelt, maridada amb lo president estatsunitenc Franklin Delano Roosevelt. Nascuda l’an 1884 a Nòva York en una familha de nauta societat, Eleanor possedissiá un caractèr fòrça trabalhador, que voliá totjorn descobrir de responsas a totes los dobtes, e consacrèt totes lors esfòrces e lors interèsses a la lucha per protegir los dreches umans e divèrsas campanhas de defensa de las personas mai vulnerablas, benlèu perque la siá vida familiala patiguèt totjorn divèrsas tragèdias.
La siá pròpria familha èra fòrça ligada a la politica, per mor que son oncle Theodore Roosevelt venguèt president dels Estats Units. E mai se quand èra jove aviá intervengut en qualques associacions, Eleanor decidiguèt pas iniciar una vida publica plena en defensa de lors ideals fins a la conviccion que la vida familiala tradicionala n’èra pas l’ideala desirada per ela (i comprés lo sieu papièr de maire de sièis filhs), après d’una grèu crisi de son matrimòni per las infidelitats del marit.
Refusada la possibilitat de divòrci, Eleanor se mantenguèt al bòrd de son marit e apiegèt qu’el contunhèsse amb la siá carrièra politica, malgrat qu’ans après Franklin patiguèsse una fòrta poliomelitis que lo condemnèt a viure per totjorn en una cadièra de ròdas, e e mai se son entorn defendiá qu’el se retirèsse pas de la politica. E malgrat que la siá vida matrimoniala foncionava pas, ela venguèt lo supòrt mai important de son marit.
La femna d’un president
Convertit son marit en president dels Estats Units en 1932, pendent son mandat (dotze ans) foguèt la mai fèrma defensora del Nòu Deal, la politica economica d’intervencion publica en l’economia per luchar contra los efièches negatius de la Crisi dels Ans 1930 sus la populacion, e sustot contra las anautidas taxas de caumatge. Eleanor visitava tot lo país per verificar “in situ” se lo Nòu Deal se desvolopava de manièra drecha, e s’aquela politica atenhiá vertadièrament beneficiar la populacion mai prejudiciada per la crisi.
Dempuèi son papièr de primièra dama, realizèt de multiplas conferéncias per tot lo país, e coma clara defensora de l’egalitat de dreches, exigissiá la preséncia de femnas jornalistas en lors activitats e actes publics. Èra tanben partidària de reconéisser los dreches civils a la populacion afroamericana, alavetz totalament marginalizada.
Tanben escriviá d’articles en divèrsas publicacions, totjorn de caractèr progressista e defensoras dels dreches de las femnas, coma los publicats amb lo títol “My day”, ont expausava las siás idèas sus tota sòrta de tèmas, sustot del domeni social e, ont qualque còp aviá criticadas las decisions del govèrn de son marit. En qualques escasenças, las rumors a Washington parlavan de la possibilitat d’obténer un ministèri dins lo govèrn del sieu marit (seriá estada una granda avançada per la preséncia de las femnas dins lo mond de la politica e Eleanor n’èra fòrça preparada).
Après d’iniciar los Estats Units la siá participacion a la Segonda Guèrra Mondiala l’an 1941, defensèt amb fermetat que la màger despensa militara deviá pas supausar la diminucion del desvolopament del Nòu Deal. Malgrat que visitèt las tropas dels Estats Units pendent la guèrra, foguèt pas partidària del barrament de mai de cent mil japoneses que residissián dins lo país en centres d’intèrnament, acusats de possiblas collaboracions amb l’enemic.
Après la mòrt de son marit l’an 1945, abandonèt pas totalament la politica activa als Estats Units, mas foguèt una clara protagonista d’un dels eveniments mai transcendentals del sègle XX: la Declaracion Universala dels Dreches Umans de l’an 1948. Eleanor foguèt la presidenta de la Comission encargada de la siá redaccion, après d’èsser estada nomenada representanta dels Estats Units a l’Organizacion de las Nacions Unidas, qu’èra estada creada recentament après la fin de la guèrra.
Se consacrèt posteriorament totes los ans de la siá vida a promòure lo compliment d’aquela declaracion en realizant de viatges per tot lo mond, fins a la siá mòrt l’an 1962. Nomenada de manièra simbolica “Primièra Dama del mond” pel successor de son marit, Harry Truman, tanben foguèt criticada per la siá defensa de l’egalitat e dels dreches de las minoritats per qualques sectors fòrça conservadors dels Estats Units. Degun dobta pas de la siá influéncia en la politica de son país e en la lucha pels dreches umans pendent lo sègle XX.
Eleanor Roosevelt inicièt un camin que, fòrça decènnis après contunhèron d’autras primièras damas dels Estats Units en consacrant la siá vida a la politica, coma Hillary Clinton, o als problèmas socials, coma Michelle Obama.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
