A l’ora d’ara Belgica es un dels estats mai descentralizats del mond, amb una estructura federala compausada de tres estats federats, Flandra, Valonia e Bravant. Mas per arribar a aquel sistèma foguèt un long camin, promogut basicament pel nacionalisme flamenc.
L’an 1815 al Congrès de Viena après las guèrras napoleonicas, las poténcias europèas decidiguèron la creacion del nòu Reialme dels Païses Basses, que compreniá aperaquí los Païses Basses actuals, Flandra e Valonia. Mas aquel nòu estat decidiguèt donar tot lo protagonisme als olandeses.
Ne flamencs nimai valons èran conformes amb la situacion. E mai se los flamencs partejavan una meteissa lenga amb d’olandeses, avián agut trajectòrias istoricas diferenciadas e los flamencs èran majoritàriament crestians catolics, del temps que los olandeses èran crestians calvinistas. A aquelas diferéncias, los valons apondián la siá lenga francesa e las siás raïses culturalas francofonas.
Aguèt pas una longa vida aquela union. L’an 1830, en aprofechant la revolucion liberala que gigotava tota Euròpa Occidentala, flamencs e valons se jonguèron per aténher l’independéncia, reconeguda rapidament per Grand Bretanha. Los britanics èran interessats en dispausar d’un aliat vesin de son tradicional rival politic, França, e de son enemic comercial, los Païses Basses.
Mas lo nòu Reialme dels Bèlgas, qu’escuelhèt coma familha reiala los Saxònia Coburg, un linhatge d’origina germanica, apostèt pels valons per configurar las caracteristicas del nòu estat. Lo francés venguèt l’unica lenga oficiala. E quina foguèt l’actitud dels flamencs? Del temps que las classas popularas sentián la siá identitat refusada, la borgesiá flamenca preferiguèt acceptar la situacion, perque aquela tendéncia podiá dobrir lo mercat francés als sieus produches. Segon qualques estimacions, lo 55% de la populacion de Belgica parlava en neerlandés e lo 44% en francés, e aqueles percentatges se son mantenguts estables pendent los darrièrs dos sègles.
Las tensions culturalas e lingüisticas contunhèron fins que l’an 1889, Belgica reconeguèt tanben la lenga neerlandesa coma idiòma oficial en egalitat amb la lenga francesa per tot lo territòri, mejançant la “Lei d’Egalitat”. Dempuèi la siá fondacion, Belgica aviá mantenguda una estructura centralizada, sens cap sòrta d’autonomia per las doas comunitats nacionalas.
Lo convuls sègle XX
La primièra mitat del sègle XX foguèt fòrça convulsada. Belgica foguèt camp de batalha pendent la Primièra Guèrra Mondiala e lo sieu territòri acabèt lo conflicte devastat. Pendent los ans 1930 se visquèt una situacion fòrça conflictiva al domeni economic e social, del temps que la monarquia aviá perdut tot son prestigi per d’escandals divèrses. Qualqu’uns pensavan qu’esclatariá una guèrra civila!!!
Pendent la Segonda Guèrra Mondiala, lo sieu territòri foguèt ocupat nòvament pels alemands, e acabada la guèrra (an 1950) un referendum decidiguèt la mantenença de la monarquia. Los valons e los abitants de Brussèlas preferissián una republica, mas los flamencs se mantenguèron fisèles als Saxònia -Coburg.
Passats totes aqueles conflictes, e amb la recuperacion de la credibilitat de la monarquia amb lo rei Baudoïn, tornèron las tensions culturalas e lingüisticas entre de flamencs e de valons. L’oficialitat d’ambedoas lengas assegurava pas un respècte total e parièr pels dos idiòmas e las siás culturas.
L’an 1963, un estudi devessiguèt Belgica dins d’airals lingüistics, amb fòrça polemica per l’inclusion de qualqu’unas municipalitats dins determinadas zònas, e se decidiguèt posteriorament la creacion de dos ministèris de cultura e dos ministèris d’educacion, un per cada comunitat nacionala, un cas inedit dins lo mond occidental. Semblava qu’amb aquela solucion, ambedoas lengas e culturas mantendrián una convivéncia pacifica.
L’an 1993 las reivindicacions flamencas atenguèron la creacion d’una Belgica federala, que coexistiguèsse amb las “comunitats lingüisticas” flamenca, francofona e germanica, estructuras consacradas sustot a la politica lingüistica e culturala. Una ampla reforma de la siá Constitucion creava un estat compausat per tres estats federals amb amples poders: Flandra, Valonia e Bravant. A Flandra seriá solament oficiala la lenga neerlandesa, a Valonia la lenga francesa, e a Bravant, ont ambedoas comunitats nacionalas convivon jonchas, totas doas lengas, e mai se los parlants de francés son la majoritat a Bravant.
Los estats federats an assumidas de competéncias en multitud de domenis, compresa la santat, la seguretat ciutadana, las òbras publicas, … Un exemple de la granda descentralizacion de l’estat bèlga se poguèt verificar quand d’ ans enrè, los partits politics atenguèron pas poder configurar un govèrn al Parlament federal bèlga, e los ciutadans patiguèron pas aquela situacion d’”impasse”, car los tèmas quotidians qu’afèctan a la vida dels ciutadans èran contrarotlats pels estats federals, que foncionavan amb de normalitat.
A la comarca d’Eupen, de cultura germanica, es oficiala la lenga alemanda (la pròpria), e dispausa de competéncias exclusivas en lenga e educacion a travèrs de la “Comunautat Lingüistica Germanica”, malgrat qu’es compresa dins l’estat de Valonia. Lors abitants amagan pas lor tòca de venir lo quatren estat federat bèlga, e es lo territòri amb una màger adesion a la monarquia e a l’unitat bèlgas.
Belgica a atengut comprene coma las unitats se pòdon solament bastir dempuèi lo respècte mutual cap a la diversitat, e mai se es estat un long camin dempuèi l’an 1830.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
