La ferigola, tanben coneguda coma frigola, faribola, branon (gascon), tim (limosin) o encara farigola (en vivaro-alpin), es un arbrilhon pichonèl de la familha labiada. Es una espècia tradicionala usada en de cosinas mediterranèas coma l’occitana e la catalana, valenciana e baleara. D’un biais normal creis en de luòcs montanhoses e pòt arribar a èsser plan trapada en de luòcs plan nauts pertot l’airal mediterranèu. La siá flor seca es utilizada per la santat.
La ferigola pòt arribar als 40 cm de nautor e la textura de las siás fuèlhas es mai tipica de l’èrba. Son de color verd pas intens en naut e mai blanca en dejós. Son de fuèlhas pas complèxas. Las siás flors creisson amassa e son ermafroditas. La colhita se debana, mai que mai, pendent la prima, pendent los meses de març e junh.
La siá origina es l’airal mediterranèu occidental e d’ailà s’espandiguèt vèrs lo centre del continent europèu e arribèt fins a las montanhas del Caucàs. Totun, uèi lo jorn es cultivada en Africa orientala, Índia, Turquia, Israel e Palestina, Marròc e tanplan America del Nòrd. Uèi los païses que l’expòrtan mai al mond son Catalonha, Occitània, Bulgaria, Ongria e Marròc.
Los antics egipcians la barrejavan amb d’autres ingredients per far de mòmias e a l’antiga Grècia foguèt usada coma perfum pendent lo banh a mai d’èsser brutlada dins de temples. Òm pensèt durant fòrça sègles que lo sieu espandiment pertot Euròpa aviá coma causa los romans. Pendent l’Edat Medievala foguèt tanben usada per dormir e pendent de funerals.
La ferigola a d’òlis essencials coma lo timòl o lo carvacròl e linalòl, de flavonoïdes e d’acids denolics e segon lo govèrn alemand va plan per de de malautiás respiratòrias coma la bronquitis. A mai tanben es fòrça usada per luchar contra la gastritis, l’estomatitis, la faringitis o de problèmas de la pèl. Pasmens, los òlis essencials qu’a conselhan de l’usar pas gaire se i a de grossessa o de problèmas cardiacs. L’utilizar plan pòt tanben provocar d’intoxicacions digestivas.
Una espècia plan usada
Uèi lo jorn, coma abans, la ferigola es usada, mai que mai, coma espècia a la cosina. La cosina tradicionala occitana e catalana mas tanplan grèga, italiana, espanhòla, portuguesa, libanesa, siriana e turca, a mai de la l’aràbia la coneisson dempuèi fa sègles. Es plan usada per especiar la carn, o de sopas. E tanben es plan aimada la mèl de ferigola.
D’un autre costat, la ferigola tanben es plan usada per far de tisanas e d’infusions, coma òli essencial o encara coma siròp. Abans òm cresiá qu’èra una planta magica, e tanben foguèt usada coma amulet per protegir la persona. Encara uèi a gent que pensa que va plan coma talisman per protegir la santat e luchar contra d’energias negativas.
La redaccion
