Lo crocodil del Nil es lo reptil pus grand de la planeta aprés lo crocodil marin. I a d’especimèns fòrça vielhs que pòdon arribar plan als 7 mètres de longor e pesar mai d’un tona. Pasmens, uèi la sieuna longor mejana es d’aperaquí 5 mètres los mascles adults de mai edat. E malgrat son nom uèi pòt pas èsser pus trapat al Nil egipcian aprés sègles de caça sens limita.
Malgrat aquò encara pòt èsser trobat a l’actualitat en plusors païses del centre e sud del continent african, tanben en l’illa de Madagascar. Lo mistèri de la siá conducha se situèt entre lo mite e la legenda (bastida per Erodòt) fins a fa relativament pauc temps. Per ansin, sonque fins a la decada de 1960 comencèron los primièrs estudis etologics de divèrses cercaires dont Grahan e Cott a donar de resultas positivas e confirmadas. Fins alavetz òm pensava que n’i podiá aver d’especimèns de fins a 10 mètres o que sonque manjavan d’òmes. La realitat, totun, es plan mai apassionanta.
Un dels ancessors pus luenhans dels crocodils del Nil actuals (Crocodylus niloticus) foguèt lo reptil Phobosucus, que viviá en l’ocean e fasiá fins a 15 mètres de longor. Aquò se passèt fa 90 milions d’annadas e aquò vòl dire que la vida del crocodil en la Tèrra es Vielha, plan Vielha. Fins fa gaire podiá plan èsser trapat dempuèi Africa del Sud fins a Palestina. Èra malaisit dintrar dins un flume african sens i trapar de crocodils d’aquesta espècia. Uèi lor nombre es fòrça mai redusit e son menaçats de mai en mai per l’activitat umana.
Aital, çò que poguèren pas far de milions d’annadas de cambiaments climatics, geologics o environamentals poiriá capitar plan aprés veire la resulta dels darrièrs cinquanta ans, car franc de qualqu’unes santuaris ont la siá preséncia es encara abondanta, òm pòt considerar que son a mand de l’extincion en la rèsta de territòris.
Lo reptil pus grand del Nil
Al flume Nil encara i a doas reservas naturalas importantas de crocodils del Nil; una es la situada prèp del Nil Victòria, demest las cascadas Murchison e lo Lac Albèrt. La segonda es prèp del Nil, al Lac Rodolf. Aquí la salinitat del luòc demorèt sus la pèl dels crocodils e òm podiá pas los vendre e per aquò foguèt pas secutat per l’òme. Foguèt en aquestes luòcs ont foguèron estudiats pels cercaires Cott e Grahan entre 1961 e 1965 e uèi pòt òm conéisser cossí vivon e morisson, un fach brica conegut fins alavetz.
Los reptils son d’animals poiquilotèrmes, çò es de temperatura que pòt èsser diferenta segon la temperatura environamentala. Aquò se debana pas en çò dels mamifèrs, que son omeotèrmes, çò es de temperatura parièra totjorn. Los crocodils an una mejana de 25,5 gras de temperatura intèrna e quand ne vòlon mai causisson de prene lo solelh sus la sabla del flume. Quand ne vòlon mens sonque devon dubrir la maissa pendent qualqu’unas minutas e la siá temperatura demenís fins al ponch desitjat.
En mai d’aquò, lo crocodil es, malgrat qu’es totjorn espepissat dins de grops, plan territorial. Mas cossí se desvolopariá doncas aquela desseparacion entre crocodils se es un reptil plan territorial ?
Normalament sus las ribièras dels flumes i a de grops de joves o de femèlas. E al costat d’aquestas un mascle dominant qu’o es pel fach d’èsser lo mai vielh e tanben lo pus grand. La jerarquia entre crocodils doncas ven per l’edat e la mesura de l’especimèn. E lo mascle amb territòri daissarà jamai dintrar a un autre mascle e encara mens se aquel es pus jove. Sonque i pòdon dintrar e sortir plan las femèlas. A mai, la tendéncia al canibalisme d’aquesta espècia entraïna l’aluenhament dels crocodils pus pichons dels territòris dels mascles mai vielhs.
L’estudi de Grahan de 1965 confirmèt qu’al lac Rodolf i aviá un desenat de crocodils amb de territòris pròpris, qu’avián una longor d’entre 70 e 250 mètres. Dins l’aiga lor territòri arribava fins als cinquanta mètres de la sabla. I avián fins a 478 especimèns mas sonque dotze contrarotlavan las ribièras. E sonque aquestes avián lo drech d’anar amb de femèlas.
La lucha demest crocodils mascles es un prètzfach que se debana pas sovent. Se un mascle pus jove crosa lo territòri d’un crocodil de mai edat serà totjorn atacat. La soleta sortida qu’a es fugir devèrs d’aigas mai prigondas. Se aquò es pas fach serà quand i aurà una grèva lucha entre ambedós crocodils.
Aprés lançar d’aiga pel morre ambedós crocodils se lançaràn l’un contra l’autre e assajaràn de nhacar e nafrar l’autre. Aquò se pòt debanar pendent fòrça minutas. Quand un dels dos crocodils serà capturat pel morre per l’autre la lucha es finida e sonque pòt fugir e pro. Se que non l’autre assajarà de l’aucir, çò que se debana pas sovent.
Per contra, quand una femèla crosa lo territòri d’un mascle dominant e aquel vòl copular i nadarà al torn. Puèi, mai e mai pròche, lo mascle se situarà sus la femèla, que demòra pendent qualqu’unas segondas, jos l’aiga. Per astre, la copula sonque demorarà una minuta e aprés lo mascle se n’anarà a la ribièra, fatigat. Sonque la femèla suenharà (e plan) los uòus e sonque la maire ajudarà los pichonèls crocodils a subreviure pendent los primièrs meses de vida. Sens aquò, la pròpria espècia poiriá desaparéisser car, malgrat tot çò qu’òm pòt pensar, los enemics dels crocodils joves son nombroses e un nombre plan naut d’aqueles arriba pas jamai a l’edat adulta (d’aperaquí los 20 ans).
L’ajuda de la maire
Un còp bastit un trauc jos la sabla e pròche al flume, la maire crocodil daissarà una mejana de 30 uòus al niu e puèi aquel serà cobèrt tornarmai amb de sabla. Puèi demorarà totjorn prèp del luòc ont i a los uòus pr’amor que cal los ajudar a sortir d’ailà lo jorn de la naissença.
A mai d’aquò, e cada còp que la maire crocodil se’n va a caçar, i a plusors animals que cercan en la ribièra d’uòus de crocodil per manjar, coma lo saurian Varan del Nil o divèrsas espècias d’aucèl coma los marabots, l’ibis sagrat o los corbids. Segon divèrsas estadisticas mai del 50% dels uòus se dubrirà pas jamai pr’amor dels predators e dels crocodils nascuts e qu’arriban a l’aiga mens del 50% subreviurà aprés los tres primièrs meses. La mortalitat dels pichons es doncas plan nauta.
Pasmens, quand la femèla de crocodil ausís lo son dels pichons los ajuda a sortir del trauc e a arribar a l’aiga. Un crocodil recent nascut fa sonque 30 cm e arriba pas a las 70 gramas de pes. Un còp dins l’aiga demoraràn amagats los primièrs ans de vida. Lor dièta basica seràn d’insèctes.
Per ansin, un crocodil que fa pas encara un mètre de longor a coma dièta basica d’insèctes (66,7%) e d’anfibians (14,5%). Un crocodil que fa entre un e dos mètres encara a una dièta basica d’insèctes (26,9%) mas tanben manja mai crustacèus (26,9%) e fins a un 13,5% de peissum. Sonque un crocodil de mai de quatre mètres manja fins a un 37,5% de peisses e un 25% de mamifèrs, pas abans.
La creissença del crocodil es plan lenta (de 10 a 20 cm de manièra annadièra) e sonque arribarà als 2 o 3 mètres de longor passats 19 o 20 ans. Alara òm pòt trapar, solide, de crocodils especializats en la caça de mamifèrs. Demòran amagats jos l’aiga quand aqueles vòlon beure d’aiga. Un còp capturat l’animal, serà menat als fons del flume, ont morirà minutas aprés. L’aiga, a mai, ajudarà lo crocodil a nhacar los tròces de l’animal, que seràn menjats entièrs. Demest los mamifèrs qu’un crocodil pòt atacar i a l’òme e òm pòt encara remembrar milièrs de vilatges que podián pas s’aprochar al flume sens èsser atacats per de crocodils.
Pasmens, un còp qu’un crocodil mangèt pòdon demorar plan divèrses jorns sens tornar a caçar pr’amor que lor digestion tanben es plan lenta. E uèi lo jorn malgrat las atacas que patís l’òme pels crocodils, cada an es pus menaçat lo crocodil del Nil que non l’òme.
Uèi lo jorn lo crocodil del Nil es plan menaçat al continent african. Los environamentalistas confirman de causas coma la pèrta d’abitat, la pollucion, la caça o l’activitat umana (e las pus importants, la dels pescaires) als flumes e lacs africans coma rasons principalas.
Val pas desbrembar la caça sistematica e longa que patiguèt aquesta espècia demest las annadas 1940 e 1960, quand foguèron caçats milions de crocodils per la nauta qualitat de la siá pèl. La siá carn tanben foguèt plana aimada pels africans d’un biais general fins fa gaire. Uèi la caça generala del crocodil del Nil finiguèt, per astre, e òm pòt pas classificar aquesta espècia com a mand de l’extincion e sonque menaçada d’un biais grèu. Fins a l’an 1980 òm pensa que foguèron aucits demest aquel an e 1950 fins a tres milions de crocodils del Nil. Per astre, la tendéncia es uèi ja part de l’istòria.
La populacion actuala del crocodil del Nil seriá uèi d’entre 250 000 e 500 000 especimèns en tot Africa. I a de luòcs ont n’i a de mai en mai e sonque en Zimbabwe e Africa del Sud nasquèron pus de 80 000 crocodils en de bòiras comercialas. E es pas pus caçat per la siá pèl o la siá carn. De passièras, mens abitats umids, l’agricultura e lo cambiament climatic actual son los dangièrs que deu faciar aquesta espècia. E la sciéncia ja confirmèt que l’extincion del crocodil del Nil en de païses pus septentrionals coma Siria, Israèl o Tunisia aguèt coma causa principala lo cambiament climatic.
Al Pargue Nacional de Kruger, en Africa del Sud, foguèron trobats mòrts fa pas gaire plusors crocodils. La causa oficiala de la siá mòrt foguèt pr’amor de la pollucion de l’aiga provocada pels umans. L’indústria pròcha ne seriá responsable. Uèi dangièrs coma aquel son los piègers que pòdon provocar l’extincion finala del crocodil en Africa.
Seriá trist veire la desaparicion d’un reptil qu’es demorat en la planeta pendent desenats de milions d’annadas. Es vertat que cada an Africa patís prèp de 300 atacas de crocodils a umans. Mas de segur que i a una responsa complèxa que pòsca assegurar la convivéncia entre crocodils e umans. Aital s’es passat los darrièrs sègles e aital deuriá se passar los proplèus sègles. Car i a espaci per totes en una planeta qu’es pas sonque dels umans.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
