L’aucèl mai grand de la planeta es, uèi lo jorn, menaçat d’extincion, coma un sens fin d’autres aucèls e mamifèrs africans. Fòrça prèp de l’extincion aperaquí la dècada de 1950, l’espècia se sauvèt, ironicament, pr’amor de l’espandida de bòrias comercialas d’aquela espècia. Caçat pendent sègles per d’egipcians, assirians, leons e licaons, uèi, l’estruci, contunha la sieuna lucha per la subrevivéncia amb l’agach vèrs un futur incèrt.
Per ansin, l’estruci (Struthio camelus) contunha prèp de tropèls de zèbras e gnos a l’Africa orientala ancestrala. Un territòri que, uèi, es de mens en mens son ostal, mas que foguèt pas la soleta lar dels estrucis fins fa pas gaire, car tanben n’i aviá al desèrt sirian asiatic, demest Palestina e Pèrsia. Uèi lo jorn, totun, sonque pòdon èsser agachats d’estrucis a l’Africa orientala e meridionala. E dins çò qu’es classat coma Sahel es pas mai espepissat sovent (e aquò que demorèt pertot Sahara).
Fins fa gaire doncas, i avián fins a quatre sosespècias d’estrucis, que demoravan segon son nom en mai d’un territòri african (S. Massaicus, S. molybdophanes, S. camelus e S. Australis) dont sonque ne demòran uèi los que i a en territòri somalian e kenyan e los que i a en la Republica d’Africa del Sud. E, en sonque 40 annadas, la mitat de la populacion s’escandilhèt.
Aital, se pòt pas comprene cossí pòt l’òme contunhar en tot aucir un aucèl tant bèl. Es un dels animals que podiá èsser espepissat plan a la sabana africana, al costat de girafas, zèbras e iènas. E, bèl còp èra, encara se podiá entendre son crit sexual, plan caracteristic e reconegut totjorn per las guidas localas: lo mbuni (estruci en swahili).
Aquel crit, mai sovent entendut quand comença e finís lo jorn, es totjorn utilizat pel mascle per atraire de femelhas a son territòri (çò de mai abitual es l’union d’un mascle e aumens tres femelhas), mas tanben per provocar l’alonhament d’autres mascles. E se n’i a pas pro amb aquel crit de l’estruci mascle que contraròtla aquel pichonèl territòri de copulacion, quand arribarà un autre mascle lo percaçarà lèu lèu amb de còps de pauta (tras que dangierosas amb una arpa qu’a lo det mai long de l’estruci).
La dança de l’amor
Totun, çò de mai estonant es poder veire, se un a l’astre, cossí se produís l’acoblament sexual demest d’estrucis, o mailèu, la dança sexuala que fa lo mascle per atraire encara mai la femelha dins son territòri e tanben per la premanir per aquela union. Car lo mascle començarà a bolegar en naut e en bais las alas primièr e puèi tanben la coa. Aprés usarà atanben lo còl e farà de rudes movements amb lo cap per atraire totjorn l’atencion de la femelha. Aquò se poirà repetir un o mai còps, fins a la copulacion finala amb la femelha. Es una ceremònia que sonque demòra aperaquí dètz minutas mas que foguèt descricha per plusors etològs e aimants de la natura coma un espectacle estonant e tras que bèl.
Lo tropèl comun ont vivián divèrses mascles joves e encara mai de femelhas patirà alara un trincament apuèi l’epòca d’acoblament sexuala dels estrucis, car l’aucèl demorarà ara, pendent meses, dins un nuclèu sonque familiar, que serà ont naisseràn e (benlèu) subreviuràn, los pichonèls estrucis.
Per bastir lo niu, ambedós estrucis (mascle e femelha) netejaràn la vegetacion e pèiras de çò que poiriam nomentar coma una pichonèla plaça de fins a tres mètres de diamètre a la savana. I aurà mai d’un camin per i arribar, que serà secutat totjorn pels paires a l’ora d’anar a coar los uòus. La posta generala de cada femelha es de sièis a uèch uòus (un cada dos jorns) e se n’i a de mejana tres o mai femelhas qu’an recebut la grana d’un mascle, se pòt comprene plan que sonque una d’aquelas (l’a qua lo luòc mai naut jeràrquicament) serà la que coarà e protegirà los uòus fins a la naissença dels pichonèls estrucis. Totun, qu’es un periòde que depend plan de l’epòca de pluèjas e que pòt arribar a èsser fòrça desparièr segon la region africana ont viu l’estruci.
Aquel aucèl, que pòt arribar plan als 2,75 mètres de nautor, e pesar fins als 150 Kg, demorarà (la parelha) prèp dels uòus entre 42 e 48 jorns e divèrses meses mai a l’ora de protegir los pichonèls estrucis (qu’auràn una color mai clara, coma las femelhas, quand son joves). Se tot va plan es un animal que pòt arribar a viure fins a 30 o 40 annadas e i a de còps qu’un estruci arribèt fins als 50 dins un pargue zoologic.
L’uòu es l’uòu d’aucèl mai gròs de la planeta e foguèt utilizat pels indigènas del desèrt del Kalahari tradicionalament coma una reserva d’aiga apuèi lo manjar. Quand es al niu, pòt èsser atacat plan per totes los predators africans; d’iènas mas tanben de licaons, de leopards e de leons. L’òme (malgrat que l’indigèna african negre jamai situèt la populacion d’estrucis en dangièr pr’amor que sonque o faguèt l’òme blanc amb d’armas de fuòc modèrnas) tanben. L’estruci solament fugirà se i a prèp dels uòus d’òmes o de leons. Totes los autres predators seràn perseguits per l’estruci mascle o femelle. Sustot se son mamifèrs pus pichons que l’aucèl, coma d’antilòps, de chacals, de gats salvatges o de pòrcs-espins.
Es abitual agachar un dos uòus un pauc mai luenh dels autres. Aquò ven aital pr’amor que foguèron ponduts abans e l’estruci maire los isola jol solelh per provocar una naissença mai lenta car, se non, los pichonèls naisserián en de jorns desparièrs. Aquò foguèt pas estudiat prigondament fins a l’epòca modèrna e entraïnèt la legenda sus l’estruci qu’afirmava qu’abandonava lors uòus. Sonque uèi lo jorn se sap la vertat scientifica sus aquel fach. L’autra sus amagar lo cap jos tèrra tanpauc es reala.
Apuèi la naissença dels pichonèls estrucis, la familha d’aucèls patirà tota sòrta d’atacas de predators de la sabana. E pas gaire pichons estrucis subreviuràn. Cossí que siá, los qu’o faran, auràn pas pus d’enemics naturals, car es un aucèl que pòt arribar a córrer fins als 75 Km/h e aquò fa d’aquel aucèl un animal que patís gaire cap ataca de predators naturals (franc de l’òme amb d’armas de fuòc).
L’aucèl mai velòç
L’estruci es l’aucèl mai gròs de la planeta. Mas pòt pas volar. Descendent d’aucèls gigants que perdèron lor abilitat per volar fa milions d’ans es, totun, l’aucèl mai rapid del continent. A l’ora de córrer. I a pas cap predator natural que pòt l’atrapar. L’òme pòt arribar a córrer d’aperaquí 35 Km/h (los corredors d’elèit) e lo leon 50 Km/h (mas pas gaire temps). Lo guepard arriba plan als 114 Km/h mas sonque durant qualqu’unas minutas.
Lo tropèl de licaons pòt lo perseguir mas pas durant d’oras. Pr’amor que l’estruci pòt còrrer plan pendent d’oras a 60 Km/h e se lo dangièr es prèp encara pòt arribar plan als 75 Km/h de mejana. En mai d’aquò, çò que fa aisidament l’estruci, es cambiar lèu lèu la direccion, e aital daissar endarrièr a mai d’un centenat de mètres lo predator. Per ansin, a pas d’enemics naturals quand es adult, e sonque l’èsser uman provoquèt la situacion menaçada actuala de lor populacion.
Istòria d’una persecucion
L’estruci es una espècia que, pendent sègles, abitèt plan tot lo continent african dempuèi las tèrras mai meridionalas fins a la Mediterranèa. Per malastre, la beltat de lors plomas entraïnèt totjorn la persecucion de l’òme que, malgrat tot, produsiguèt pas cap menaça reala per l’espècia fins fa relativament pauc temps.
Ja present en de representacions preïstoricas dels indigènas africans fa mai de 5 000 ans, l’estruci tanben demorava a Asia fins a benlèu mai enlà de çò qu’uèi es Iran. Per ansin, foguèt caçat fins a l’extincion totala pertot e sonque pendent lo començament del sègle XX la sieuna populacion se veguèt realament menaçada. Aital, en 1966 foguèt aucisa la darrièra parelha d’estrucis als desèrt sirian e los darrièrs especimèns d’Africa del nòrd ( en Argèria mas tanben al Sahara marroquin) moriguèron pendent la segonda mitat del sègle XX.
Lo vertadièr dangièr real per aquela espècia foguèt totjorn la beltat de lors plomas. A començaments del sègle XIX la demanda de plomas pels capèls de las damas europèas cresquèt plan e l’òme blanc, quand dintrèt mai prigondament al continent african amb d’armas de fuòc, comencèt un òrre chaple d’estrucis qu’entraïnèt la mòrt de centenats de milièrs, benlèu milions, d’especimèns d’aquela espècia.
Pendent lo començament del sègle passat lor situacion ja èra critica. E l’èsser uman decidiguèt far una causa que tanplan entraïnèt temporalament lor subrevivéncia, aumens dels estrucis salvatges: la creacion de bòrias, per balhar sortida a la nauta demanda de plomas d’estruci.
Encara en 1871 en de regions d’Etiopia se podián veire de tropèls d’estrucis d’entre 300 o 400 especimèns. Uèi lo jorn sonque son pichons grops q’arriban pas al desenat. Los indigènas negres africans jamai creèron una menaça reala per l’estruci pr’amor de lor rapida fugida. Solament los indigènas del Kalahari podián i arribar prèp disfressats d’estruci per poder los caçar. Mas aquò foguèt jamai cap perilh real per aquela espècia. La vertadièra causa de lor situacion tras que menaçada actuala foguèt e es encara l’òme blanc.
A la decada de 1980 los libres de fauna encara parlavan de nou espècias d’estruci e lor territòri s’espandissiá plan demest lo Sahel african e las regions situadas mai al sud d’aquel continent. Uèi, sonque quaranta annadas pus tard, solament ne demòran doas sosespècias salvatjas, a Somalia, Eritrèa, Etiopia e Kenya e a la Republica d’Africa del Sud.
Uèi lo jorn la situacion de l’estruci es critica. Sonque la preséncia d’aucèls d’aquela espècia en de bòrias e pargues zoologics arrèsta son extincion finala. La pèrda d’interés de las femnas europèas mas tanben americanas per lors plomas ajudèt plan l’espècia a l’ora de subreviure. Mas la regression que patiguèt l’estruci pendent los darrièrs cinquanta ans fa pensar ara çò de pièger per aquela espècia.
Seriá ara, doncas, lo moment d’arrestar aquela caça esportiva de l’òme blanc, qu’encara demòra actualament. Al costat d’autres grands mamifèrs africans dont l’elefant, lo rinocèros, l’ipopotam, l’ièna o lo leon, l’estruci foguèt part de l’environament e lo paisatge tipics d’Africa. Seriá un fach òrre veire lèu a la television que l’extincion d’aquela espècia tant bèla se passèt pr’amor que l’èsser uman a pas pus de logica nimai d’amor per la natura del planeta ont demoram, un espaci que deuria èsser pro gròs per totas las espècias de la Tèrra. Tanben per l’aucèl mai gròs e mai velòc del mond.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
