Se pensam qu’era majoritat der oxigèn a coma origina es plantes dilhèu èm confonudi, pr’amor qu’era sua hònt ei fòrça mès anciana e susprenenta. Es animaus respiren oxigèn e lancen dioxid de carbòni entara atmosfèra. E es plantes chuquen aguest carbòni e, ath torn, lancen, un aute còp, oxigèn. Se açò ei vertat, cau pensar qu’er oxigèn que respiram a coma origina es plantes, no ? Donques non ei atau.
Mès d’un estudi hèt ara populacion demanèc se ère vertat qu’er oxigèn que respiram a coma origina es plantes, e era majoritat dideren quiòc. Totun, era part d’aguest oxigèn qu’a coma origina es plantes ei fòrça petit e era majoritat der oxigèn que respiram a ua auta origina, fòrça diferenta. E açò maugrat que toti pensam qu’es arbes son era principau hònt der nòste oxigèn.
Es arbes sonque son eficienti quan son en grani bòsqui. De hèt, es èrbes lancen mès oxigèn e de manèra mès rapida entara atmosfèra que non es arbes, pr’amor qu’es arbes an er dioxid de carbòni obtengut laguens d’eri madeishi durant sègles. Es plantes, totun, envien er carbòni ath sòu lèu.
Mès oxigèn enes èrbes
Recents estudi demòstren qu’es èrbes dan fòrça mès oxigèn ath mèdi ambient que non es arbes. Ne dan mès e tanben d’una manèra fòrça mès rapida. Es arbes an ua massa importanta que non hè era fotosintèsi, com es arraïtzes, eth tronc o era pela. Que tanben necessiten oxigèn. Es huelhes son es soletes parts que hèn fotosintèsi. Açò vò díder qu’eth nivèu d’oxigèn produsit pes arbes non ei guaire naut.
Es èrbes son fòrça mès productiues ara ora de lençar oxigèn entara atmosfèra. Es èrbes son petites, òc, mès 100 tones d’èrbes produsissen fòrça mès oxigèn que 100 tones d’arbes. E i a fòrça cercaires qu’enquia diden qu’era resulta deth procés de fotosintèsi d’un bòsc ei zèro, pr’amor que, pendent era net es bòsqui tanben respiren oxigèn. Pr’amor qu’es bòsqui restanquen carbòni, òc, mès tanben respiren oxigèn. E segontes açò, es èrbes serien èsters viui que lancen mès oxigèn ara Tèrra, fòrça mès que non es bòsqui d’arbes.
Maugrat tot açò, en mon vegetau tanben i a es augues. I a cèrtes espècies d’augues, coma es unicelulars, qu’an tot er organisme que produsís fotosintèsi. Atau, era quantitat d’oxigèn lençat entara atmosfèra ei gigantàs. Pr’amor que non an arrames ne arraïtzes, que tanben necessiten oxigèn. Totes es sues cellules produsisen oxigèn dempús de chucar carbòni. Açò permet afirmar que 100 tones d’augues encara produsisen fòrça mès oxigèn que 100 tones d’èrbes.
En es ecosistèmes marins enquia un 85% der oxigèn lençat entara atmosfèra ei produsit per èsters microorganics. Es cianobactèries deth genre Prochlorococcus son es que produsisen fotosintèsi d’ua manèra mès eficaça. Se pense que n’i a tres mil quatrilions e an era mitat de tota era clorofila dera planeta. Sonque Prochlorococcus marinus produsís eth 20% de tot er oxigèn annau que i a ena atmosfèra dera Tèrra.
Pr’açò Prochlorococcus marinus, e organismes semblables produsisen encara mès oxigèn que non es augues, es èrbes o es arbes. Er oxigèn forma eth 21% dera atmosfèra terrèstra. Ua molecula de carbòn ven ua molecula d’oxigèn. Se toti aqueri microorganismes chuquessen tot er carbòni actuau dera atmosfèra e lancessen tot er oxigèn que produsisen ath còp, era quantitat d’oxigèn recebut serie petita.
Aué respiram er oxigèn lençat per aqueri microorganismes preïstorics que demorèren hè apuprètz 2.800 milions d’annades. Qu’ei quan aqueri organismes comencèren a hèr fotosintèsi. Ath començament, tot er oxigèn demorèc emmagazinat en ocean mès hè 850 milions d’annades, era mar ja non podie damb tant oxigèn e comenèc a lençar oxigèn entara atmosfèra.
Des deth Cambrian, hè 540 milions d’annades, era quantitat d’oxigèn ei mès o mens establa e pr’açò aué auem un 21% d’oxigèn ena atmosfèra. Ei er oxigèn creat entre ara hè 540 e 850 milions d’annades. Ei er oxigèn que respiram aué. Atau, non respiram er oxigèn creat pes arbes, es èrbes o es augues mès pr’aqueri microorganismes en tempsi preistorics.
Era Redaccion
