Se pensam qui poirie èster eth prumèr scientific dera istòria dera umanitat, dilhèu pensaram que siguec Aristòtel, Pitagòras o encara Galileo Galilei. E era responsa encara ei luenhana. Aué, eth terme scientific non ei guaire ancian ena nòsta societat. E, soent desbrembam qui siguec eth prumèr scientific reau dera nòsta istòria recenta coma espècia.
Eth prumèr còp que siguec nomentat un scientific ena istòria dera umanitat se debanèc en sègle XIXau. Açò vò díder qu’Aristòtel, Platon, Galileo, Descartes o encara Leonardo de Vinci, non sigueren scientifics. Eth nom deth prumèr scientific oficiau dera istòria ei fòrça mens celèbre: er anglés William Whewell, filosòf, teològ e scientific que moric hè mens de 160 annades.
Pendent era epòca de Whewell (1794-1866) era comunautat scientifica auie er objectiu de trapar un nom comun entà toti sense parlar dera especialitat (matematiques, quimia, fisica, eca). Alara i auec ua amassada dera Associacion Britanica per Auanç dera Sciéncia e un cavalièr nomentat William Whewell prepausèc que se podien nomenar scientifics.
Whewell auie fòrça interessi ; mineralogia, economia, mecanica e filosofia morau e siguec un des pensadors mès celèbres dera sua epòca pr’amor d’açò. E volie trapar ua metodologia ena recerca scientifica universau.
Scientific o Filosòf naturau ?
Justament un des problèmes qu’auie Whewell siguec se se podie nomentar filosòfs naturaus a toti es qu’estudiauen sciéncia. Enquia aqueth moment es òmes qu’estudiauen quicòm ligat ara sciéncia èren coneishudi com filosòfs dera natura. Mès ena epòca de Whewell era manèra de trabalhar d’aqueri òmes comencèc a cambiar e siguec demostrat que calie trapar un nau nom entad aquesti òmes.
Era paraula “scientific” siguec creada per Whewell en 1833 en aquera reunion dera associacion britanica entar auanç dera sciéncia. En anglés, era origina siguec era paraula artista pr’amor qu’un artist ère un òme ligat ar art e un scientist (scientific) serie un òme ligat ara science (sciéncia). E totes es disciplines scientifiques que i auie en aquera epòca ne formarien part.
I auec academics que pensèren qu’era paraula non ère seriosa. Beri uns s’estimèren mès era paraula naturalista (naturalist) o encara filosòf e non scientific. Mès, erosaments, era majoritat i siguec d’acord, e aué era paraula usada entà parlar des òmes de sciéncia ei scientific e non ua auta. Calec diuèrses annades, totun, entara era sua acceptacion universau.
Encara en 1924 era Royal Society de Londres, non ère d’acord damb aguesta paraula e refusèc eth sòn usatge. Calec demorar enquiara fin dera Dusau Guèrra Mondiau entà arribar a una utilizacion d’aguest tèrme mès generau.
En sègle XIXau, era paraula “scientific” siguec acceptat pera majoritat mès coma sinonim d’òme de sciéncia e non i auie cap hemna de sciéncia. Aué, en sègle XXIau era paraula scientifica tanben includís es hemnes de tota era planeta e eth sòn significat ei semblable ath deth sègle XIXau mès tanben diferent, pr’amor qu’ei mès generau e includís es òmes e es hemnes.
Eth prètzhèt ei que Whewell non ei tan celèbre coma Aristòtel, Tales de Milet o encara Newton, mès non se pòt negar que siguec er òme que dèc eth nòm as scientifics actuaus e tanben pr’açò siguec eth prumèr scientific dera istòria. E, sonque pr’açò cau rembrembar era sua figura, ara e tostemps. Sense Whewell dilhèu ara sonque i aurie filosòfs naturaus e pro.
Era Redaccion
