ER EOCÈN

Er Eocèn siguec era edat que passèc entre hè 55 e 38 milions d’annades. Siguec ua epòca ena quau es continents contunhèren eth sòn moviment  cap a  posicions mès semblantes as actuaus. Totun, ua grana part dera tèrra ère encara separada en isles gigantes. America meridionau  se separèc, fin finau, d’Antartida, e Índia venguec mès pròplèu a Asia. Totun, Antartida e Austràlia encara demorèren amassa pendent eth començament d’aqueth periòde.

Eth clima ère per tot caud e i auie fòrça vegetacion tropicau damb regions sancères dera planeta qu’èren sonque sèuves damb paluns. Era còsta des oceans e arrius siguec eth lòc on neisheren un sense fin de naues espècies animaus e vegetaus.

Es erbivòrs vengueren mès rapids, com es ancessors de vaques, shivaus, pòrcs e tapirs, mès tanben des rinocèros o cèrvis. Ath costat d’aqueri se desvolopèren d’auti animaus com Coryphodon e Uintatherium, que vengueren es mès grani mamifèrs, deth còp qu’es ancessors des lemurids e tarsids comencèren a ocupar es arbes des bòsqui dera planeta.

 Eth neishement d’espècies pròplèus

Pendent er Eocèn neisheren e se desvolopèren fòrça espècies animaus mès pròplèus ara idèa qu’auem aué sus era fauna: estornèls e pingoïns, mès tanben sèrps damb verin, guits, agaçes, pelicans e gavines. E pendent era fin d’aquera edat geologica tanben arribèren bohes, cameus, conilhs o encara  arratetes de bòsc. Un des carnivòrs mès grani d’aquera edat siguec Andrewsarchus, que caçaue es preses damb maishères  orribles laguens un cap que hège enquia un mètre de longada.

Tanben i auec cèrta fauna estonanta com Uintatherium. Aqueth mamifèr gigant siguec un erbivòr semblant ath rinocèros que minjaue sonque huelhes. Totun, auie sies còrnes en cap entà protegir-se. Es mascles, a mès, auien dus defenses gigantes entà lutar e defensar-se. Tot açò hège d’Uintatherium un èster lèu meravilhós.

D’auti animaus com es ancessors des arrates-caudes s’espandiren fòrça. Icaronycteris siguec era prumèra espècia d’aqueth grop de mamifèrs voladors. E Megistotherium, un creodont que pesaue ua tona, siguec, dilhèu, eth mamifèr carnivòr mès gran que jamès visquec sus era planeta: eth sòn cap ère dus còps mès gran qu’eth d’un os brun american actuau. Podie atacar, se volie, mastodonts.

D’autes espècies aueren en aquera epòca un gran exit abans de  s’escandilhar: Dyatrima siguec un audèth que non podie volar e que visquec en America septentrionau. Hège 2 mètres de nautada e usaue eth bèc e es arpes entà caçar es petitons ancessors des shivaus, Hyracotherium, que sonque podein créisher e vier mès e mès grani entà sajar de subervíuer. Er ancessor des elefants tanben neishec pendent er Eocèn. Auie era talha d’un pòrc d’aué e demorèc en es paluns d’Africa deth nòrd hè aperaquí 40 milions d’annades. Eth sòn nòm siguec Moeritherium. Mès hè 38 milions d’annades era Tèrra tornèc, un aute còp, a cambiar, e arribèc er Oligocèn.

Era Redaccion

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita