A travers l’istòria umana, dels mites grècs d’un atge d’aur, los mites semblables, sian Europèus, sian Asiatics, sian Africans, om vei pertot l’idèa d’un paradís perdut. Es la fondacion de totas las religions. L’animal dich uman es conscient de sa miseria, sia “filosof” o pas, e convencut qu’aquesta miseria deu aver un genesí.
Los filosòfs, religioses o pas, assajan de comprener lo misteri. Los ideològs de la borgesiá se trufan d’aquesta veritat, e nos dison que los mals – que vesem pertot dins la societat de classas: l’inegalitat e la violència – son inseparables de “la natura umana.” Mas se l’om fa un analisi istoric, social, e tanben zoologic, om ve que la tesi d’una natura umana fondamentalament e biologicament malefica es absurda. (Veire Peir Kropotkin, “Ajuda Mutuala”).
Lavetz, qu’es aquò, lo pantais eternal d’un paradís perdut, senon la nòstra intuicion eretada a travèrs milièrs d’annadas, de la nòstra preistòria comunista?
Alara, com nosautres d’uei, e com eles de l’antiquitat, las gents de l’edat mejana pantaisavan tanben. Dins “Piers Plowman”, Guilhem Langland nos presenta d’una critica de la societat medievala e de sa estructura de classas, exprimida en de termes catolics. Los grands movements “eretics” tanben, los catars e los valdensians, comprenián la vida de Jesus Crist e l’evangeli en termes comunistas.
Lo papa Innocent III resolguèt de neutralisar aquestas eretgias per mejan de l’adopcion papala d’un autre visionaire, Francesco Bernadone d’Assisi, que devendriá lo famós S. Frances. L’ordre franciscan de fraires mendicants respondriá al besonh utopic-socialista del bas pòble dedins la Glèisa catolica, los fidels avent pus besonh de la quitar. (Veire lo film de Zeffirelli, Frances e lo camin del solelh, 1973). Los Franciscans promovián las bonas òbras e la fe catolica otremar. L’impulsion socialista medievala foguèt adrechament adoptada per la Glèisa.
Fins al sègle XIXen, existissiá pas la possibilitat de comprene l’istòria del desvolopament social e economic qu’era d’efiech a l’origina de las societats de classas, e dels fenomèns coma la guèrra, la pauretat, l’oppression de la majoritat per una minoritat. Es pr’aquò que l’impulsion socialista del mond preindustrial es apelada “utopica.”
La granda pesta (la mòrt nègra) e la revolta paisana anglesa
Ara, pels eveniments que seguisson cal parlar mai de l’Anglatèrra, pr’amor que la revolucion borgesa (capitalista) dins aquel país seriá sens egal ferotja, e durariá quatre sègles. Aquesta revolucion sociala e economica creariá la miseria sens precedents, primièr en Granda Bretanha e puèi al mond entièr.
En atendent pasmens cal parlar de la Mòrt Negra, la granda pesta de 1347-49, que decimèt la populacion europèa e donèt un còp mortal al sistema feudal.
Contrari a la vista populara d’uei, qu’imagina un scenari de “cadun per se meteis”, avem plan de testimonis nos mostrant la caritat e las bonas obras sus la part de las gents, una per l’autra, e sobretot sus la part dels curats paures e de las religiosas, per ajudar e suenhar los malauts. En Anglatèrra periguèt la mitat de la populacion, los camps foguèron lavetz abandonats e lo feudalisme tombèt.
L’efiech paradoxal, d’aquò èra d’amelhorar la pausicion dels paisans contra la noblesa, que foguèt forçada de plaidejar ab los paisans per lor trabalh. Foguèt l’esforç sus la part de la noblessa e del jove rei Ricard II de restablir la servitud qu’alucava la revolta paisana de l’an 1381, que menaçava la classa renhanta mai que tot autre fenomèn, abans o despuèi.
En Kent èra paregut l’activista comunista, lo fraire franciscan John Ball, que cridèt:
“Quand Adam cavava e Eva tornejava, qui èra alara un gentilome?”
Los paisans saquegèron Londres e decapitèron l’arquevesque de Cantorberi, exigissent l’egalitat totala e la fin de la societat de classas, en acòrd ab las exigencias de John Ball. Atiravan los fraires e lo clergat menor. Invitèron la borgesiá los jonher, mas aquela refusèt. La borgesiá detestava la noblessa, mas era mai pauruga del comunisme qu’inspirava l’armada paisana.
La feblessa fatala dels paisans èra lor fe al rei. John Ball los avertiguèt de l’insinceritat de Ricard II, mas los sègles de fe avugla a la santitat del rei foguèron impossibles de susmontar. Tragicament, l’armada paisana renoncèt sas armas sus una promessa reiala d’amnistia, e los rebèls principals foguèron penduts.
Lo sègle a venir veiriá la noblessa feudala se suicidar dins las guèrras fratricidas que decimarián sos nombres, laissant solament set familhas nòblas d’Anglatèrra en existència. Primièr foguèt la Guèrra de Cent Ans en França, e puèi las Guèrras de las Rosas, finidas en 1485 a la batalha de Bosworth, ont Enric Tudor ganhèt la corona.
La revolucion capitalista
La desfacha e la mòrt del darrier rei dels Plantagenet, Ricard III, a la batalha de Bosworth en 1485 marquèt la fin de las guèrras fratricidas qu’avián decimada la noblessa. Lo vacuum foguèt remplit pels lacais del vencedor, Enric VII Tudor, qu’assegurèt son trionf en maridatge ab una princessa de York, d’una de las set familhas nòblas que restavan.
Lo poder absolut foguèt ara dins la persona unica del rei. En França, lo mesme foguèt assajat per Loís XI contra la noblessa, mas el aviá pas vencut. L’emancipacion del capitalisme francés de sas cadenas feudalas seriá delaiada mai que tres sègles.
Los paisans abitavan encar, com fermièrs quasi libres, la campanha anglesa. Mas tot aquò seriá lèu finit. Èran la majoritat de la populacion. Lo rei se trobava lo “capitaliste nacional.” Donèt certificats d’autorisacion als mercadièrs-aventurièrs d’explorar otremar e de descubrir de novèlas ressorsas per l’enriquir. Autocratas, los Tudors serián, ab lor lacais los mai proches e los mai leials, mestres de l’alta borgesiá que remplaçava l’anciana noblessa feudala.
Mas lo reialme anglés èra pas encara cap del mercat internacional. Un autre poder fariá tremblar, abans, lo mond.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
