Aprèp la mòrt de Sun Yat-sen, Chiang Kai-shek, conegut pels Europèus pauroses pel nom “lo general ròi”, foguet donat la tasca pel KMT de menar una expedicion vèrs lo nòrd per escrasar los sènhers feudals. Mas lo KMT el meteis èra en desacòrd, plan de feudals mesme s’estent inscrichs coma membres. Chiang foguèt compulsat de se batre contra sos rivals de l’esquerra e de la drecha. L’objecte original – la liberacion de la borgesiá nacionala – èra de pauc en pauc abandonat. D’aquel moment, Chiang se trobava entorat pels òmes del status quo. Tre l’april de 1927, Chiang menèt son còp. Los “Comunistas” foguèron expulsats del KMT.
Lo Partit “Comunista” foguèt establit dedins lo KMT en 1921. Èra un grop d’intellectuals leninistas tirant son inspiracion dels bolchevics russes, e emplegava lo meteis vocabulari pseudo-marxista. Son objecte èra de transformar la China semifeudala de l’epòca en estat capitalista modèrn per mejan d’un capitalisme d’estat bolchevic.
Expulsats de las vilas per la policia de Chiang, los “Comunistas” establiguèron los “soviets” a la campanha, sobretot lo soviet de Kiangsi al sud-èst. Realisavan l’importancia de cultivar lo sosten e l’amistat dels paisans. La deca de Chiang èra sa negligença a regard d’aquò. Quant als paisatges, la resisténcia “sovietica” aprèp l’april de 1927 e pendent las annadas 1930 lançava los proprietaires feudals dins los braces del KMT. Simultaneament, un nombre de capitalistas transferissián lor sosten als soviets.
Lo soviet de Kiangsi foguèt encerclat e bombardat per l’armada de Chiang, e l’Armada Roja, (ab lo deputat de Chiang, Chou En-lai, comandant de l’acadèmia militara KMT de Whampoa), lo quitèt pel nòrd-oèst: so qu’apelam la longa marcha, de 7,000 km. Pendent aquela, los rojes ganhavan en massa lo sosten de la paisaneriá chinesa, i comprés los pòbles non chineses de las regions diferentas.
La longa marcha
Pendent la longa marcha un cap suprem foguèt elut: Mao Zedong, cap d’un grop de estrategistas militars, coma tanben Chou En-lai e Lin Piao. Lo novèl “soviet” del nòrd foguèt establit a Yenan, en Shensi. Tanben al nòrd, e al centre del país èran doas autras armadas rojas, conmandadas per Chu Teh e Liu Po-cheng, qu’ajudarián Mao pendent las annadas 1930 e 40, dins la guèrra civila e la guèrra anti-japonesa.
Una autra armada èra aquela del jove marescal de Manchuria, Chang Hsueh-liang. El èra resolgut d’expulsar los Japoneses de son país, e de venjar lo murtre pels agents japoneses de son paire, lo sènher feudal Chang Tso-lin. Furiós a sos ordres de Chiang de se batre contra los rojes al luòc dels Japoneses, Chang complotèt de raubar Chiang Kai-shek e lo donar captiu als rojes. Aquest foguèt acomplit a Sian en 1936, e Chiang foguèt forçat d’acceptar un front comun ab los rojes contra lo Japon.
Las armadas japonesas montavan l’envasion de China en 1937. 1945 arribat, Mao aviá ganhat lo sosten e la fidelitat de la granda majoritat – los paisans – del país. Chiang se trobava dependent sul novèl sobrepoder, los Estats-Units. L’apèl de Mao per una aligansa ab los Estats-Units foguèt rejetat, e los rojes foguèron forçats de causir Stalin – que contunhava, el, de favorisar Chiang! L’armada paisana de Liu Po-cheng envasiguèt tot lo nòrd en quauques meses, e tre 1948 tot èra finit per Chiang e lo KMT.
Ab la proteccion dels Estats-Units, l’illa de Formosa (Taiwan) devenguèt lo refugi de Chiang e son govèrn, e foguèt apelat la Republica de China, en oposicion a la Republica Populara de Mao, proclamada a Beijing lo primièr d’Octobre de 1949. Aquela “Republica Populara” seriá la scena de la transformacion rapida e ferotja de la China medievala e paisana en l’estat capitalista modèrn que vesem encuei.
La revolucion comunista
La miseria extrema acompanhariá aquesta transformacion. Las annadas 1950 vesián una famina espovantabla. L’un aprèp l’autre, tanben, dels camaradas de la revolucion, de P’eng Te-huai a Lin Piao, foguèron removats dins las purgas estalinisticas, lo Partit “Comunista” se manjant come los jacobins franceses de 1793-4. Fuselhats, o tuats lentament dins los camps de trabalh, èran tanben sens dobte los naivs qu’avián imaginat que lo comunisme siá l’objecte del Partit “Comunista.”
Ab la mòrt de Mao, la China modèrna e capitalista es estada nascuda de son cocon bolchevic e n’es devenguda lo novèl sobrepoder economic del mond. Lo bolchevisme maoista es estat en particular simptomatic de movements e de grops psicotics, coma lo Khmer Roge de Cambòtja, responsables d’un cinisme pseudomarxista mai deplorable que tot autre. Se la botelha conten la poison, aquo es poison, maugrat un nom diferent sus la botelha.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
