L’istòria dels occitans en Levant foguèt pas totjorn una capitada. Pas totes poguèren conquistar de vilas e territòris coma o faguèt Raimond IV de Tolosa – que creèt lo Comtat de Tripòl e que durèt prèp de dos cents ans -.Los aquitans tanben i anèron. E avián coma cap un dels nòbles mai coneguts – Guilhèm IX, grand-paire d’Alienòr. Mas la resulta foguèt totalament desparièra.
Mai conegut après pel sieu domeni de l’art de trobar – es celèbre dins totes los libres d’istòria coma lo primièr trobador – Guilhèm IX, Duc d’Aquitània e Comte de Peitieus, capitèt pas tan quora faguèt d’accions politicas e fòrça mens militaras.
En tot profiechar que Raimond IV de Tolosa se n’èra anat amb la crosada a Levant en 1097, dintrèt en territòri tolosan e ocupèt la vila mondina. La causa n’èra la sieuna femna, Felipa de Tolosa, filha de Guilhèm IV de Tolosa e qu’aviá mantuns dreches sus lo comtat. Ailà nasquèt Guilhèm X d’Aquitània, mas lo pontife i èra pas d’acòrd.
Lo Papa ja aviá enviat Raimond IV a Levant far la crosada pr’amor de la menaça d’excomunicacion. Ara caliá balhar tranquillitat als nòbles crosats: dengun conquistariá pas las sieunas tèrras se aqueles èran en crosada. Pr’aquò menacèt Guilhèm IX d’Aquitània e diguèt qu’aquela conquista trincava la Patz de Dieu. Solament podiá prene la crotz e se n’anar atanben far la guèrra pr’amor que “Deus vult” (Dieu o voliá).
La conquista del comtat tolosan pels aquitans foguèt, totun, mai un problèma qu’una solucion. Amb la menaça papala Guilhèm IX aguèt de laissar la capitala mondina, cercar d’argent per amassar una armada e marchar. Foguèt pas fins l’an 1099 qu’o anoncièt. Balhava lo comtat de Tolosa a Betran de Sant Geli per argent e en 1100 quitava totalament los darrièrs castèls e fortalesas tolosanas. Ara lo camin aviá solament una direccion: Levant.
Una armada mai que poderosa
En març de 1101 Guilhèm IX aviá pogut amassar una giganta armada de mai de 30.000 soldats. Amb lo duc i avián de soldats occitans mas tanben catalans – lo quite Berenguer Ramon II, Comte de Barcelona tanplan èra estat menaçat pel poder papal aprés aucir lo sieu fraire Ramon Berenguer – e de franceses. De mai, sénhers feudals coma Gerald de Tuda, sénher de Montmoreau (Charanta) e son fraire Itièr. Rainald de Tivièrs, evesque de Perigòrd e Pèire, evesque de Lemòtges. Ralf de Santonja – familha de Guilhèm IX – e l’evesque de Clermont-Ferrand èran quitament entre los nòbles qu’avián decidit anar amb lo Duc d’Aquitània liberar Tèrra Santa.
Pasmens, l’armada occitana èra pas tota facha d’aquitans. Nòbles de mai enlà de Leir marchèron jos las òrdres del nòble mai poderós d’aquela partida d’Euròpa – cal remembrar qu’aviá mai tèrra que lo pròpri rei francés -. Mas sortiguèron tard, quora la majoritat de crosats ja èran arribats a Constantinòble e Anatòlia. E quand arribèron amassèron una armada encara mai granda amb los bavareses de Welf I, Duc de Bavaria.
Lo trajècte causit foguèt terrèstre. Paucas setmanas après arribèron al nòrd d’Itàlia e Carintia. Pendent lo mes d’abril occitans e bavareses crotzavan ja Ongria. En tot arribar a Bulgaria foguèt quora comencèron los problèmas.
De mercenaris bizantins brica amistoses
L’istorian De Baldwin, al sieu libre “The first hundred years” (Los primièrs cent ans) (1969) confirmèt que l’arribada a Bulgaria ja foguèt malaisida. Los mercenaris de l’Empèri Bizantin que l’emperaire Alexis aviá enviat per los recebre, de pechenègs e cumans, patiguèron d’atacas dels occitans e bavareses. E aqueles ataquèron atanben. Un dels cronicaires de l’epòca, Ekkerhard d’Aura, manifestèt que las atacas dels occitans foguèron per s’aparar mas que, totun, los aquitans èran “una gent brica corrècta amb los bulgars e lor cap, Guzh”.
L’arribada a Adrianòble encara foguèt pièger. Los pechenègs de Guzh avián blocat un pont qu’empediá la dintrada dins la vila. Los occitans ataquèron e divèrses nòbles aquitans moriguèron en la batalha. Mas Guzh foguèt fach presonièr. Aital poguèt èsser signada tornarmai la patz. En tot dintrar al capluòc de l’Empèri, Alexis demandèt fidelitat. Guilhèm IX refusèt d’o far e crotzèt fins Anatòlia aprés insultar publicament l’emperaire bizantin.
Fasiá paucas setmanas qu’una autra armada crosada, amb Guilhèm de Nevers coma cap, aviá fach lo camin fins de tèrras asiaticas. E èran estats maselats per los turcs seljucidas. Malurosament, l’armada occitana ausiguèt pas res d’aquela desfacha e contunhèron lo camin pel quite luòc.
Guilhèm IX decidiguèt d’atacar la vila de Filomelia (Akshehir) e la destrusir. Aquò foguèt considerat coma una ataca dirècta per Kilij Arslan I , soldan d’Asia Menora, qu’alestiguèt una contraataca contra los crotzats. La batalha, que finiguèt en chaple, se passariá en Eraclea Cibistra e finiguèt totalament l’astre d’aquela armada occitana.
La set èra granda. E l’armada occitana de Guilhèm IX d’Aquitània – amb de catalana, gascons, lemosins e auvernhats mas pas pus amb de bavareses que la majoritat èran embarcats en batèls cap a Jaffa en tot far una traversada maritima de sièis setmanas –arribèt, aprés un long viatge, a un flume.
Lo soldan Kilij Arslan e lors aliats – prèp de 10.000 – los esperavan. Quand los occitans arribèron solament volián beure “e los turcs lancèron una ondada de sagetas e ataquèron – çò ditz De Balwin al sieu libre -. La suspresa foguèt giganta e los crosats aquitans poguèren pas afrontar l’assaut. Aprés o ensajar prèp del flume (ont las provisions èran mai que mai una carga ) l’armada se dissolguèt”.
Plusors aquitans ensagèron de fugir a travèrs lo flume, d’autres fugiguèron a travèrs las montanhas. Mas la majoritat foguèron tuats o fachs esclaus. Plan paucs poguèren arribar a la vila mai pròcha, Longiniada. L’avesque d’Auvernha , lo Duc de Bavaria e Guilhèm IX, que solament arribèt amb un solet escudièr.
Las cronicas contemporanèas dison que la desfacha militara dels occitans foguèt tan importanta que lo quite poder dels crosats demeniguèt plan. E poguèren pas conquistar mai de tèrras. Una annada aprés Guilhèm IX èra tornarmai en Aquitània. Aviá pagat lo prètz e lo papa aital o confirmèt.
Sens poder crear cap comtat nòu en Levant – un fach que òc poguèt far Raimond IV de Tolosa, lo sieu enemic – e sens Tolosa, decidiguèt tornar escriure cançons e baladas. Benlèu pr’aquò foguèt après tan celèbre e uèi es considerat un dels mai coneguts trobadors de l’epòca. Aumens lo primièr d’eles.
Las crotzadas segon los arabis
Es lo títol d’un libre d’Amin Maalouf, òc. Mas tanben balha una autra vision de l’istòria de las crosadas. Segon los arabis e los abitants dels païses ont arribèron los crotzats europèus, lo patiment foguèt grand e los chaples contunhats. L’istòria del ganhaire de la batalha d’Eraclea Cibistra tanpauc foguèt aisida. E destruir una armada de prèp de 30.000 soldats tanpauc.
Kilij Arslan – apelat pels crotzats Soliman – foguèt fach presonièr quora èra jove e ostatge de Malic Sha I. E lo sieu país, nomentat Soltanat de Rum foguèt governat per Abu Kasim Saltuk. Pasmens, Kilij Arslan poguèt fugir e trobar tornarmai la libertat amb los turcmans après arribar a Nicea de Bitinia. Aquò li balhèt lo sosten de mai tribús turcmanas. Fin finala poguèt liberar lo sieu país e devenir soltan. E alara arribèron los crosats.
De primièr arribèt l’armada de paisans paubres de Pèire l’Ermita en 1096. Kilij Arslan ordenèt los maselar. E comencèt una guèrra contra los armènis. Alavetz arribèron los crosats tolosans e lombards qu’ataquèron la sieuna capitala e faguèron presonièrs la sieuna femna e lo sieu filh.
L’arribada de l’armada occitana de Guilhèm IX provocariá una ataca totala e un masel encara mai grand. Aprés aquò far luchèt contra una autra armada, aquela francesa, de Guilhèm de Nevers, que tanplan foguèt vencuda.
En 1107 conquistèt Mossul e se proclamèt Grand Soltan mas poguèt pas capitar. Aquel quite estiu batalhèt contra una armada superiora prèp del flume Kabur. Ailà moriguèt, negat, quand fugissiá la batalha per sauvar la vida. Aguèt pas lo quite astre qu’aviá agut Guilhèm IX. Son filh, l’ereitièr del Soltanat dels Rum foguèt fach presonièr e enviat a Isfahan. Tres annadas puèi seriá nomentat Soltan. E la vida contunhèt.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
