L’olingo de gabbi o olingo de coa densa es un mamifèr de l’òrdre dels carnivòrs de la familha Procyonidae, e lo sieu abitat natural es localizat dins de zònas de bòsc d’America Centrala, dempuèi Panamà fins a Nicaragua, ont es tanben conegut pels noms d’olingo d’occident, cuchumbi , lingo , chona , martelleja , cuataquil o pericote .
Pr’amor de la siá conducha e abitudas de l’animal es fòrça malaisit determinar a quina familha aperten; sembla per defòra un crosament de lemur, una rata giganta e un gat d’ostal. Demòra gaireben tota la siá vida suls arbres cossí fan los primats, mas, la majoritat de las siás abitudas se poiriá plan dire que son d’un felin.
L’Olingo de coa densa abita en de selvas tropicalas e subtropicalas d’America centrala, en de nautors situadas entre lo nivèl de la mar fins als 2.000 mètres, mai que mai en de zònas entre 1.000 e 1.700 mètres de nautor. Fa lo niu en d’arbres sustot amb de frucha.
La siá noiridura son sustot de fruchas, mas tanben manja d’insèctes e pichons mamifèrs coma rosegaires o ratapenadas, e tanben un pauc de nèctar e flors. L’olingo es lo membre mai pichon de la familha dels orsses lavaires. La siá color es bruna e grisa,e la siá part inferiora es de color mai clara. Las siás aurelhas son cuertas e la siá coa es plan granda, amb de bandas mai claras. Las pautas son cuertas amb dits multifuncionals, e a de pèl en tota la man , un fach plan rar en d’animals arboricòls.
Fa entre 35 e 45 centimètres, e la siá coa a una mesura que vària entre 38 e 48 centimètres. Pòt pesar entre 1,2 e 2 quilogramas, e la siá longa coa es utilizada per aver mai d’equilibri suls arbres. Lo pelatge de l’animal es unic, car es pas fòrça long, mas a una densitat fòrça nauta. Lo de la coa es plan mai long que lo del còrs .
Un animal nuechenc
L’olingo de gabbi es un animal nuechenc e cerca de noiridura sonque pendent la nuech. Lo jorn dormís, e alavetz pòt èsser preda aisida dels predators, coma lo jaguar o de serpents grandas. La desforestacion causada per l’èsser uman e la pèrda dels arbres es lo màger risc que patís aquel animal per la siá extincion.
La reproduccion de l’olingo de coa densa es pas sasonièra. La gestacion demòra entre 73 e 74 jorns. Sonque a un pichon, que pesa d’aperaquí 50 gramas, es cèc e depend totalament de la siá maire. Dubrís los uèlhs après 27 jorns e se noirirà de la lach maternala pendent los dos primièrs meses. Sonque serà adult quan aurà entre 30 e 24 meses de vida.
A l’ora d’ara e mercés a la comparason morfologica e l’analisi d’ADN se sap que i a doas sosespècias d’olingo de coa densa, que serián l’olingo d’Harris (olingo Lasius) e l’olingo de Chiriquí (olingo pauli).
L’olingo d’Harris (B. G. Lasius) pòt èsser trapat al Massís Central de Còsta Rica. Uèi es classificat dins la Lista Roja de l’UICN coma una espècia plan pauc coneguda. L’olingo de Chiriquí (B. G. Pauli) es sonque conegut dins la província de Chiriquí, a l’èst de Panamà.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
