Uèi, 15 de genièr de 2018, fa 810 ans que se debanèt un fach tragic per Occitània. Lo legat papal, Pèire de Castèlnòu, èra assassinat prèp del flume Ròse , en de tèrras tolosanas. Lo Comte de Tolosa, Raimond VI, que de segur aviá pas ordenat de l’aucir, foguèt acusat per totes coma la persona darrièra que o aviá ordenat. Ja èra estat excomunicat meses abans e ara Innocenci III demandèt lo rei francés Felip August e los nòbles franceses de començar una crosada contra l’eretgia catara en tot començar per lo quite comte tolosenc. Après aquò, l’istòria d’Occitània seriá jamai la meteissa.
Foguèt un assassinat a la lutz del solelh e vist per divèrses testimònis. Aquò balhèt una excusa pro bona als legats papals per demandar Roma de començar una autra manièra d’actuar per finir amb lo catarisme. Fins alavetz, 1208, las predicacions dels enviats papals avián capitat pas brica e los que parlèron puèi amb lo papa Innocenci III demandèron de “sauvar la glèisa catolica, qu’èra a mand de se pèrdre a Narbona”.
E maugrat que foguèt un assassinat que balhèt pas cap de benefici al comte tolosan, foguèt tanben una causa plan bona per plusors nòbles franceses, entre eles Simon de Monfòrt , que volián aver mai de tèrras e mai poder. E l’excomunicacion papala, las demandas de la Glèisa e l’assassinat de Pèire de Castèlnòu balhèron l’ocasion ideala per atacar e conquistar Occitània, encara independenta del Reialme de França.
Un arquevesque occitan qu’aborrissiá los catars
La vida de Pèire de Castèlnòu, qu’arribèt d’èsser arquevesque de Magalona, foguèt una vida dedicada a la lucha contra lo catarisme. Quora moriguèt en 1208, fasiá d’annadas que participava en d’escontres e amassadas publicas entre catars e catolics per ensajar de far renonciar los occitans de la sieuna nòva religion. Totun, capitèt pas en cap moment e finiguèt per demandar al papa d’atacar amb violéncia los occitans pr’amor que pensava que i aviá pas cap autra manièra de sauvar la glèisa catolica a Occitània,
Foguèt nomentat legat extraordinari del papa Innocenci III e decidiguèt tornar luchar contra lo catarisme amb l’ajuda d’un monge del Cistèl, Ramièr, e Domenge de Guzman, fundator de l’òrdre dels fraires predicaires, tanplan coneguts coma dominicans. Foguèt assassinat en tèrras de Raimond VI de Tolosa aprés lo condemnar publicament pr’amor que voliá pas laissar la causa dels catars.
La sieuna mòrt en aquel precís moment foguèt plan profiechada per los enemics del comte tolosenc pr’amor que foguèt la causa mai dirècta – maugrat que tanben n’i aguèron d’autres – del començament de la crosada nomenada dels albigeses en 1209 e que devastarè Occitània tota pendent mai de 20 ans, fins 1229 e mai encara.
En 1203 Pèire de Castèlnòu èra encara un monge de l’abadiá de Fòntfreja quora lo Papa Innocenci II lo nomenèt amb Raül Ramièr, legat papal en tèrras d’òc. Los poders balhats pel Papa foguèron pas pichons. Caliá arrestar l’eretgia catara e per o far li foguèron donats mai poders encara que los qu’avián los quites evesques.
Aquò provocariá, al long de la sieuna vida, mai d’una discusssion entre Castèlnòu e los evesques de Tolosa, Besièrs e Vivièrs. E finiguèt per la destitucion d’aqueles e la victoria de Castèlnòu.
L’an 1207, amassa amb Domenge de Guzman, e Diego, evesque d’Osca, aviá fach una violenta campanha contra lo comte de la vila mondina Raimond VI, que finiguèt amb l’excomunicacion del comte en 1207. Pèire de Castèlnòu, de mai, liurèt los vassals del comte de la sieuna fidelitat vèrs Raimon VI, un fach pro grèu a l’epòca e aquò provocariá que foguèsse assassinat per un nòble, familha del comte mas qu’aviá pas cap vision politica. Raimond VI aguèt pas cap benefici amb la sieuna mòrt, mai lèu çò de contrari.
Aucit per un nòble fisèl a Raimond VI
En 1207 Pèire de Castèlnòu ensagèt una jogada decisiva. Anèt fins Provença e balhèt la patz de la Glèisa catolica a un grop de nòbles ( entre aqueles i aviá lo sénher dels Bauç ) provençals rebèls a Raimond VI. Après aquò far demandèt lo comte de s’i somar per luchar totes al còp contra los catars.
La decision de Raimond VI foguèt pro complèxa. Se disiá d’òc serià donar lo poder a sons vassals. Se disiá non seriá amb los catars. Fin finala, decidiguèt de dire non, una decision que tanben cambiariá l’istòria occitana. Pr’aquò Pèire de Castèlnòu l’excomuniquèt e liurèt los vassals de la sieuna fidelitat al comte tolosan.
L’excomunicacion papala foguèt confirmada per Innocenci II amb una letra enviada al comte e ont disiá “qu’èra un còrb que menjava carònha”. Aprés l’insultar lo menacèt en tot confirmar cossí l’atacariá “te preneràn las tèrras balhadas per la Glèisa e se aquò es pas pro demandarem los princes vesins de t’atacar coma enemic de Crist. Aital, liurarem lo ton país de l’eretgia”.
Semblava qu’èra mai un problèma politic que non religiós. Maugrat lo ton papal, Pèire de Castèlnòu encara aguèt lo coratge d’anar fins Tolosa per comunicar la decision papala. Raimond VI escotèt amb paciéncia mas confirmèt qu’obessiriá pas. 6 meses puèi Innocenci III demandava lo rei francés “d’aucir totes los eretges en virtut del poder papal e far que la guèrra los tornèsse a la vertat”. A mai, demandèt la noblesa vesina d’i anar luchar en tot los aufrir las tèrras occitanas en d’indulgéncias coma dins una crosada a Tèrra Santa.
Foguèt alavetz quand Raimond VI decidiguèt que ja n’i aviá pro e que la situacion èra pro grèva. Lo risc èra naut e caliá arrestar los plans de Pèire de Castèlnòu e d’Innocenci III. Aprés tot la causa catara benlèu valiá pas tan. Dobtèt e signèt la patz amb los Bauç e d’autres nòbles provençals en rebellion dubèrta e convoquèt a Sant Geli al legat papal e l’evesque de Coserans per l’ajudar.
Çò qu’aviá d’èsser un bèl parlament finiguèt per èsser una nòva discussion entre lo comte e lo legat papal. L’actitud de Pèire de Castèlnòu provoquèt l’ira comtala. Raimond VI confirmèt qu’obessiriá pas e los legats marchèron aprés laissar l’excomunicacion papala cossí èra.
“Vigilatz, çò menacèt alavetz Raimond VI, vos espiaré per tèrra e aiga”. Mas maugrat le menaça tolosana los legats papals podèron arribar fins lo flume Ròse, a la frontièra de l’estat tolosenc. Volián arribar a Roma per informar Innocenci III: Abans crotzar lo flume decidiguèron dormir dins una albèrga ont i aviá un grop de soldats tolosans. L’endeman èra 15 de genièr.
Al matin i aguèt una discussion entre un dels òmes e lo legat papal Pèire de Castèlnòu. L’òme prenguèt una lança e feriguèt lo legat papal entre los costals. Puèi, fugiguèt amb un caval vèrs Bèlcaire. Pèire de Castèlnòu morissiá pauc aprés.
Aprés l’assassinat totes diguèron que Raimond VI èra lo colpable. Lo quite papa o arribèt afirmar publicament. Solament meses puèi diguèt qu’èra extrèmament suspècte. Uèi lo jorn los istorians creson pas que l’òrdre d’aucir lo legat papal foguèsse balhada per lo comte de Tolosa. Aviá pas cap sens politic per el d’o far. La mòrt de Pèire de Castèlnòu solament beneficièt los sieus enemics.
Lèu, los evesques de Tolosa, Folquet e Coserans anèron a Roma per criticar Raimond VI encara mai. Demandèron lo papa de sauvar la glèisa “ en perilh a Narbona”. La responsa papala foguèt d’enviar a la còrt del rei francés un cardenal per balhar de letras e peticions a la noblesa francesa. Caliá venjar l’assassinat de Pèire de Castèlnòu amb “la mòrt de totes los eretges en tot començar per Raimond VI”. Aquò foguèt lo començament de la crosada francesa contra los catars a Occitània de 1209.
La crosada, totun, demorariá mai de 20 ans, fins 1229 pr’amor que los occitans luchèron plan e amb coratge. La crosada comencèt amb l’ataca de l’armada de Simon de Monfòrt en 1209 a las tèrras dels vescomtes d’Albi, Besièrs e Carcassona. Tres ans puèi, la situacion dels nòbles occitans e del comte tolosan èra tan marrida qu’acceptèron plan la preposicion de Pèire I, comte de Barcelona e rei d’Aragon.
En efièch, lo 27 de genièr la noblesa occitana e lo quite comte tolosan, a mai del Papa acceptèron de crear un estat occitan-catalan (dich pels catalans l’Empèri dels Pirenèus) e aital senhorejar fin finala lo catarisme. Mas Simon de Monfòrt o acceptèt pas e arribèt a Murèth lo 13 de setembre de 1213. Los crosats volián pas acceptar la nòva autoritat de Pèire I sus Occitània. Çò qu’arribèt puèi cambiariá per tojorn l’istòria d’Occitània e çò que podiá aver estat aqueste país. D’aqueles faches ne fa uèi 810 ans.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
