ISTÒRIA DE LA VIDA (13) TANBEN DICHA EVOLUCION
Fa 65 milions d’annadas tombèt lo meteòr Chicxulub sul Yucatan e moriguèt una epòca, un mond, una planeta entièra. Mas tanben ne nasquèt una autra. Qu’amb lo passatge del temps vendria mai e mai lo nòstre mond, l’epòca que nosautres, los mamifèrs, avèm conegut. Pr’amor que, malgrat que se produsiguèt l’extincion generala dels dinosaures, tanben cal soslinhar que se debanèt l’espandiment general dels mamifèrs. E aquò se passèt pendent lo Paleocèn.
Aquela epòca, que se debanèt demest fa 65 e 55 milions d’annadas, foguèt lo començament de l’edat cenozoica o edat actuala. Los continents contunhèron lor movement pr’amor que Gondwana contunhèt de se desseparar. Aital, America el Sud èra ja una illa gigantassa, totalament desseparada dels autres continents, e amb una fauna pròpria e particulara. D’un autre latz, Africa, Índia e Austràlia tanben se desseparèron encara mai. Austràlia arribèt geograficament a un luòc plan pròche de l’Antartida. Lo nivèl de la mar tombèt de manièra generala e i aguèron mai e mai espandidas de nòvas tèrras.
Al mar, de gasteropòdes e molluscs substituiguèron las ammonitas e nasquèron nous tipes d’eriçon de mar. Sens de mosasaures, ictiosaures o plesiosaures, nasquèron e se desvolopèron plan nòvas espècias de predators. E novèlas espècias de làmia giganta comencèron a s’espandir per totes los oceans.
L’espandiment dels mamifèrs
Tres grops diferents de mamifèrs comencèron a s’espandir de mai en mai: monotremes, marsupials e placentaris. Los primièrs mamifèrs contunhèron d’èsser insectívors, coma los eriçons e las musaranhas mas d’autres desvolopèron la tàctica del vòl coma las ratapenadas. Vivián pas luenh dels primièrs primats qu’avián la talha d’un esquiròl e demoravan suls arbres.
Los mamifèrs doncas s’espandiguèron plan dins un mond sens dinosaures: n’i aguèt d’insectivòrs mas tanben de carronhaires e tanplan d’erbivòrs. De mamifèrs rapids e d’autres lents. Los Barylambda, qu’èran coma de pichonèls cavals, fugissián alavetz dels creodonts, los primièrs pichons carnivòrs avián’una talha coma la d’una marta.
De monotrèmas coma l’òrs formiguièr e l’ornitorrinc qu’encara podián d’uòus foguèron los primièrs mamifèrs que nasquèron ja pendent lo Cretacèu. Puèi arribèron los marsupials, qu’an de borses intèrnas pels pichons.
Tot aquò fins a la naissença d’un tresen grop de mamifèrs mai modèrna: avián de placenta interna pels pichonèls. Los recent nascuts avián, per ansin, mai escasenças a l’ora de subreviure. Avián tanben de sang cauda, e lors pichons naissián ja plan desvolopats, pas coma los aucèls. De mai en mai espècias de mamifèrs desvolopèron aquelas caracteristicas fins a conquistar totalament la planeta.
Uèi i a mai de 4 000 espècias de mamifèrs desparièras, que pòdon viure a totes los ecosistèmas de la planeta. La Tèrra tanben poiriá èsser nomentada la planeta dels mamifèrs pr’amor que pòdon viure en l’aire, la tèrra e tanplan l’aiga. E aquela conquista, la dels mamifèrs, se passèt ara fa 55 milions d’ans. Quand se debanèt lo Paleocèn.
La Redaccion
