Lo rei Eròdes I regnèt en Judèa entre los ans 37 e 1 abans de la nòstra èra. Detestat pel pòble, los josieus jamai pas considerèron Eròdes coma son monarca, pr’amor qu’èra d’origina idumeua. Lo sieu reialme èra vassalh de l’Empèri Roman: un d’aqueles pichons reialmes que mantenián una cèrta sobeiranetat interiora, mas que devián obediéncia e l’obligacion de pagar d’impòstes als romans. Jos lo sieu mandat se bastiguèron grandas bastissas per mostrar lo sieu poder politic e economic e daissar un remembre a las futuras generacions. Lo meteis Temple de Jerusalèm foguèt agrandit amb grandas proporcions.
E mai se totes los cronicaires remarcan que foguèt un abil politic, e recebèt d’autres territòris per regnar e governar defòra de Judèa, aqueles cronicaires explican tanben amb fòrça detalhs, lo caractèr crusèl e sens pietat del monarca. Eròdes aviá pas cap de problèma per comandar d’executar lors enemics, e pendent lo sieu reinatge se produsiguèron divèrsas conspiracions amb la tòca de finalizar lo sieu mandat.
Eròdes èra obsessionat amb manténer lo poder e vesiá de conspiracions contra el meteis totjorn, quitament, dins de la siá pròpria familha. Lo pòble ebrèu detestava aquel monarca tanben pr’amor que seguissiá pas am las nòrmas religiosas del Judaïsme. Eròdes voliá ellenizar la societat josieva, en seguint l’estil de tota la Mediterranèa Orientala e lo Prèp Orient.
Una de las conspiracions mai famosas se produsiguèt pauc abans de la siá mòrt. A Jerusalèm èra explicada la falsa notícia de la mòrt d’Eròdes, e de joves farisèus volguèron profechar la situacion per abatre una agla d’aur que lo monarca aviá installada dins del meteis Temple. La preséncia d’aquela estatua èra contra la lei josieva qu’enebissiá las estatuas. Après la casuda de l’estatua, totes los ligats a la demolicion foguèron detenguts (quaranta personas!!!). Mas foguèron solament executats los dos farisèus qu’avián aguda l’idèa e los joves qu’avián desrocada e destruida l’estatua de l’agla.
De conspiracions familialas
Mas foguèron las conspiracions familialas las mai interessantas per verificar lo caractèr del rei Eròdes. Tres filhs sieus foguèron acusats d’ensajar d’assassinar lo sieu paire. Aristobul e Alexandre, dos dels quatre filhs qu’Eròdes aviá agut amb la siá femna Mariamna, foguèron detenguts e jutjats dos còps. La meteissa Mariamna, d’origina asmoneana, una familha qu’aviá governat en Israèl anteriorament, èra estada executada tanben abans.
Lo primièr jutjament foguèt celebrat dins la meteissa vila de Roma, e davant lo meteis emperaire Octavi August, mas las acusacions poguèron pas provar los delictes imputats. Davant l’emperaire lo monarca “josieu” e los sieus filhs se “reconcilièron”, mas Eròdes aviá acabat pas encara amb los plans previstes.
Pendent lo segond jutjament, celebrat a Judèa, amb un tribunal integrat per membres de la nauta societat del reialme (totes los membres de l’organisme èran partidaris del rei Eròdes o “crompats” dirèctament) decidiguèron la culpabilitat dels dos joves e foguèron condemnats a morir. Aristobul e Alexandre foguèron executats sens cap sòrta de pietat del sieu paire.
Mas tanben un autre filh, lo sieu primièr-nat Antipater, filh de Doris, foguèt acusat d’una autra conspiracion e foguèt tanben empresonat, jutjat e executat. Antipater aguèt malastre, perque la siá execucion se produsiguèt solament cinc jorns abans de la mòrt del sieu paire. Ni la proximitat de la mòrt aviá provocat en Eròdes qualque compassion pel sieu pròpri filh. Benlèu lo sieu successor, Eròdes Antipas, filh de la quatrena femna d’Eròdes, Maltace, auriá pogut aver cleméncia cap al sieu fraire. O en pensant al comportament d’aquela familha, seriá estat benlèu mai crusèl e auriá executat mai rapidament lo sieu fraire (possible rival en la lucha pel tròn). Aquelas luchas familialas èran abitualas dins de las dinastias reialas de l’epòca. Tanben dins de las familhas imperialas romanas, o las reialas egipcianas trobam de cases semblables.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
