Las descobèrtas preïstoricas del Paleolitic Superior, trobadas en lo parçan del Savartés, en la termièra de las vals de l’Arieja e Vic de Sòs, demòstran qu’aqueste territòri es estat poblat dempuèi temps immemorials. Après la darrièra glaciacion, fa aperaquí 15.000 annadas, lo territòri foguèt abitat d’una manièra mai densa. Pendent los meses d’ivèrn los sieus abitants, demoravan en las vals del parçan, mas en estiu vivián melhor en las divèrsas balmas que i aviá al luòc.
Èra aquela una epòca de cambis e desvolopament, e benlèu pr’aquò trobem fòrça balmas amb de pinturas que mòstran lo caractèr dels òmes e femnas de l’epòca. Aital i an de caracteristicas comunas en las caunas de Sallelés-Cabardés en Aude o en la Cauquilla en Erau, que divèrses istoriarians ja avián classat dins la cultura sonada magdaleniana que tanben es una cultura de progrés tecnologic. L’aparicion de nòus espleches, coma sagaias e ams ponchuts, serà seguit per un arranjament d’arcs e sagetas, qu’ara seran mai perfièches qu’abans. Al còp, l’òme magdalenian experimenta amb de nòus materials, coma divèrses tipes de fusta.
La cultura magdaleniana, una de las darrièras del Paleolitic Superior, s’espandiguèt per la majoritat d’Euròpa Occidentala, dempuèi aperaquí fa 15.000 ans fins fa 8.000 ans, e a la sieuna importància pel mestritge atench en la produccion d’espleches aital coma per las sieunas òbras artisticas, per rapòrt amb d’autras culturas preïstoricas que i avián agut abans o tanben contemporanèas. Recebèt lo sieu nom per la denominacion de l’Abric de la Magdalena, en Dordonha, luòc ont foguèron trobadas las primièras rèstas.
Las balmas paleoliticas mai importantas d’Euròpa
Las pinturas rupèstres de la Balma de Niaus, qu’an una edat de mai de 13.000 annadas, se pòdon classar entre las mai importantas d’Euròpa tota. Aquestas imatges, en l’apelat Salon Negre, son representadas amb de traches negres (faches basicament amb carbon vegetal), an una enòrme expressivitat, e ofrisson tota una amassada d’animals, coma per exemple cavals, bisonts, cérvids e cabiròls, que demoravan amb l’òme en aquel environament.
Mas tanben se pòt sasir un cèrt tipe de fons espiritual, ont demorariá demostrada l’idèa de trascendéncia amb qualque divinitat o èsser superior, e qu’èra reflectit mejançant la relacion de l’òme amb lo sieu environament, amb lo qu’aviá una dependéncia plan mai granda que non uèi lo jorn.
Las pinturas rupèstres de la Balma de Niaus, qu’an una edat de mai de 13.000 annadas, se pòdon classar entre las mai importantas d’Euròpa tota. Aquestas imatges, en l’apelat Salon Negre, son representadas amb de traches negres (faches basicament amb carbon vegetal), an una enòrme expressivitat, e ofrisson tota una amassada d’animals, coma per exemple cavals, bisonts, cérvids e cabiròls, que demoravan amb l’òme en aquel environament.
Mas tanben se pòt sasir un cèrt tipe de fons espiritual, ont demorariá demostrada l’idèa de trascendéncia amb qualque divinitat o èsser superior, e qu’èra reflectit mejançant la relacion de l’òme amb lo sieu environament, amb lo qu’aviá una dependéncia plan mai granda que non uèi lo jorn.
La Cauna de la Vaca, en lo País de Foish e tanben en la val de Vic de Sos, dens la comuna d’Aliat, foguèt abitada pendent 10.000 ans amb d’interrupcions fins l’Edat del Bronze e sembla èsser un jaciment sens fin de rèstas arqueologicas, coma òsses e dents d’animals, lanças, arpons, agulhas e tota sòrta d’espleches de silex. La balma a son nom per unas estructuras que remembran una vaca. Los lors habitants tanben representèron la fauna preïstorica prepirinenca en los desparièrs airals de la cauna.
D’un autre caire, La Cauna del Mas d’Asilh, pr’amor de la sieuna riquesa en rèstas preïstoricas, foguèt la que balhèt lo nom a tota la cultura asilhana, qu’aguèt luòc entre fa 12.000 ans e 9.500 aC. Las sienuas rèstas an non solament otilhatge e pèiras de tota sòrta, mas tanben de dolmèns e tanben ceramica, aquesta ja de l’edat neolitica. La pèça mai importanta d’aquesta balma es lo nomentat “Pichon cérvi dels ausèls”, un propulsor de sagaias. A unas mesuras de 32 centimètres e es fruch d’un trabalh fòrça minuciós que representa un pichon cèrvid que gira lo sieu cap en tot agachar d’ausèls, e la coa d’un d’eles es lo croquet de la sagaia.
La preséncia d’aquestas caunas e las sieunas rèstas paleoliticas provoquèron la creacion del Parc de la Preïstòria, en Tarascon d’Arièja, ont podem nos aprochar a la riquesa arqueologica de la vida vidanta dels umans d’aquela epòca.
*Francesc Sangar
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
