Se volem conéisher quau ei l’espècia animau mei anciana de la planeta, qu’ei mauaisit d’ac díser. Tanben entaus cercaires e expèrts. Mes que semblaré qu’aqueths arribèn a un acòrd generau, e que confirmèn ne hè pas guaire, quau ei l’espècia mei antica de la Tèrra. E entad ac har que cau tanben viatjar milions d’annadas. E voletz viatjar dab nosauts dinc a trobar aquera espècia ?
Atau, los scientifics disen adara que l’espècia mei antica de la planeta apartien au genre triops, que son petits crustacèus notostracèus. Son branquipòdes, e son coneguts, dens daubuns lòcs de la planeta, dab los noms de petitas tartarugas o enqüèra esquiras cabòç.
Aqueths animaus marins que serén, segon los cercaires, dilhèu l’espècia mei antica deu monde. L’esquira cabòç visquèth tanben pendent l’epòca deus dinosaures. Aqueth atge comencè 155 milions d’annadas a e acabè, haut o baish, 66 milions d’ans a. E, se los cercaires podon pas enqüèra confirmar quan neishó aquera espècia, çò qu’ei segur, ei qu’enqüèra vivè quan lo meteòr Chicxulub tombè sus la peninsula de Yucatan e que’s debanè l’extincion generau de quasi 70% d’espècias animaus de tota la planeta, 66 milions d’annadas a.
Ua espècia d’Euròpa meridionau
Entà trobar triòps o tartaruguetas en Euròpa, ne cau pas anar luenh. Au parc naturau de l’Albuféra, au País Valencian, que’n podem trobar ua polidòta sosespècia ; Triòps cancriformis. Qu’ei estada classada coma espècia en dangèr d’extincion. E que n’i a enqüèra mei au nòrd. En l’isla de Menòrca, au dèlta deu fluvi Èbre, e tanben en zònas plan pròchas a Occitània, coma l’Empurdà o lo Pla de l’Estany.
L’anecdòta d’aqueras espècias ei qu’ua d’aqueras, Triops longicaudatus, ei estada classada coma espècia envasiva pr’amor que pòt entrainar un gran damnatge a l’environament, e tanben provocar de malaudias ad autas espècias animaus, e tanben d’atacar, e plan, la cultura de ris.
Los tartaruguetas son omnivòras, e aquò vòu díser que la soa neuritud ei animau, mes tanben vegetau. Que son plan comunas en tota l’Euròpa mediterranèa e la soa origina coma espècia demora enqüèra drin misteriosa. Los cercaires solament son braves entà díser qu’estó ua espècia plan comuna pendent l’atge triassic. Mes ne son pas guaire mei braves, e ne disen pas quan neishó l’espècia. Lo Triassic qu’ei un atge geologic de la Tèrra que comencè adara hè 251 milions d’annadas. Que vòu díser açò, que i avèvan crustacèus com aqueths hè 251 milions d’ans ? Uei briga cercaires ac confirmaré.
Los cercaires son mei braves entà díser qu’aquera espècia, Triops cancriformis, qu’ei, totun, un vertadèr fossile viu. Segon lo medish Darwin un fossile viu qu’ei aquera espècia qu’evolucionèt d’ua faiçon plan lenta e qu’a caracteristicas plan primitivas. Dilhèu pr’açò que i a hèra biològs que disen qu’ei l’espècia mei antica de la planeta.
Totun, pòt òm díser segur que las tartaruguetas actuaus son la mateissa espècia que los triòps que viscón pendent lo Triassic? Ne hè pas guaire, deus cercaires valencians mes tanben britanics qu’estudièn las tartaruguetas. L’equipa estó dirigida per la biològa Africa Gomez, de l’Universitat de València, e confirmè qu’ei un vertadèr fossile viu.
Mes n’ei pas lo vejaire de tots los cercaires. Divèrs biològs afirmèn que’s pòt pas classar ua espècia coma fossile viu pr’amor que’s pòt pas assegurar qu’aquera sia ua espècia qu’evoluè pas guaire. En efèit, ce disen, los triòps tanben evoluèn au long deu temps. E las tartaruguetas, ce ajustèn, que cambièn la soa morfologia e plan.
Totun, los triòps que son l’espècia considerada mei antica de la planeta. Se ac disen pas tots los cercaires, ac confirma lo Libe de Recòrds Guinnes, que classa l’espècia com un fossile viu que contunha de víver dab nosauts aprés centenats de milions d’annadas. Ei atau pr’amor que lo prumèr fossile de triòps jamei trobat ei Devonian, 400 milions d’annadas a.
Totun, la sciéncia que considerè tostemps qu’un fossile viu ei solament un animau qu’evoluè pas. Mes, segon mei d’un cercaire, los cabòç d’aquera espècia son solament fossiles vius solament pr’amor de la soa fòrma e pas pr’amor de la soa biologia. E, cau raperar que los notostracèus evoluèn mei d’un còp au long de l’istòria de la planeta.
P’raçò, mei d’un cercaire qu’afirmè que pensar qu’un triòp ei l’espècia mei antica deu monde n’ei pas vertat, pr’amor qu’ei pas la medisha espècia que viscó 250 milions d’annadas a. Maugrat que çò sia segur, qu’a caracteristicas plan semblantas ad aqueres triòps que viscón milions d’annadas a. Hòrt mei que dab un uman, o ua esponja, l’animau marin mei ancian deu monde, dab 890 milions d’annadas de vita.
Nosauts, per contra, e restacats dab los triòps, qu’èm solament nenets, pr’amor que la nosta istòria evolutiva ei de solament 200.000 annadas. Pòt arribar a demorar 250 milions d’annadas la nosta espècia ? Com har com hasón los triòps ? Divèrs estudis scientifics que demostrèn que los triòps arribèn a la soa fòrma finau exteriora milions d’annadas a. Solament cambièn entà dens.
La clòsca de los triòps que poiré estar ua de las rasons de la soa plan longa vita biologica. Tanben la resisténcia deus ueus, que pòden demorar decadas dinc a balhar la vita quan las condicions environamentaus son bonas. Qu’ac podem har nosauts açò ? Los triòps, los animaus mei antics de la planeta, que son uei, a mès d’ua espècia anciana, ua leçon biologica entaus umans. Pr’amor qu’ei pas briga segur qu’arribaram jamei a víver solament un milion d’annadas. Au mensh de la faiçon qu’èm uei.
La Redaccion
