La vanilha es un genre d’orquidèas amb mai de 110 espècias diferentas que i a en fòrça regions tropicalas de la planeta. Benlèu la pus coneguda es l’espècia Vainilla planifolia, que produsís un fruch plan gostós d’ont òm pòt extraire la vanilha. Segon l’istòria, los conquistadors castelhans de Mexic, que trapèron aquela espècia en la còsta mexicana de Veracruz, li donèron lo nom de vanilha pr’amor que semblava una pichonèla espada.
Es diferent lo cas de la Vainilla tahitensis, la vanilha de Tahiti, pr’amor de las sieunas qualitats gastronomicas e aromaticas plan singularas. De remembrar que las plantas que produsison de vanilha an totjorn lo nom de vanilha, malgrat èsser espècias desparièras, e n’i a mai de 100. Son d’orquidèas que son cultivadas pas sonque per la siá beltat.
La planta pus cara del mond
Totun, cal trabalhar fòrça una espècia de vanilha per poder aver puèi l’aròma, de besonh. Cal suenhar fòrça l’orquidèa. Benlèu pr’açò es un dels produches agricòlas pus cars del mond. Òm pòt comprar la vanilha en de brancas negras nomenadas vanilhas.
Lo genre Vainilla comprén mai de 100 espècias diferentas. Son de plantas monopodialas que pòdon arribar fins als 36 m de nautor en tot entornar un arbre. La liana de vanilha doncas se desvolopa en tot créisser al torn d’un arbre e pòt arribar aisidament als dètz mètres de nautor. E se la planta patís un trincament ne naiseràn nòvas plantas dels troçes, çò que confirma que d’una soleta planta ne pòdon nàisser fòrça d’autres sens se reproduire.
Las fuèlhas de la vanilha son alternativas, cuèrtas e de color verda escura. Qualcunas espècias son tanben plan ponchudas. Dins la fuèlha i a una sòrta de chuc que provòca de nafraduras en la pèl pr’amor que la brutla. Son tres còps mai longas qu’amplas e pòdon mesurar fins a 55 cm. Pasmens, i a fòrça espècias qu’utilizan lo quite tronc de la planta per far la fotosintèsi. La raises son longas e plan fòrtas e al còp aerianas e aquò ajuda la vanilha a se suportar al torn de l’arbre o melhor a encara a viure al torn del meteis.
La flor de la vanilha demòra pas gaire. Son totjorn en de grops de 8 o 10 branquetas e caduna pòt aver fins a 100 flors. Totun, la mejana son 20 flors. A mai d’aquò, son de flors grandas e plan bèlas e la majoritat an una aròma doça. La color de la flor pòt èsser blanca, verda, jauna o bruna e la sieuna estructura es totjorn la d’una orquidèa. Cada flor se dubrís al matin e se barra al ser e puèi pòt morir malgrat èsser estada polinizada o pas.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
