LA LENGA ORIGINALA
De recentas descobèrtas arqueologicas permetèron crear una nòva ipotèsi lingüistica sus la lenga originala parlada a l’oèst europèu abans de l’arribada dels indoeuropèus. Es la coneguda coma ipotèsi del substrat basco pr’amor que i a mai d’una lenga occidentala actuala qu’a de rèstas lingüisticas que confirman que lo basco seriá una lenga mai d’una familha de lengas semblantas (benlèu coma l’ibèr) e que lo basco ne seriá la soleta lenga que subrevisquèt aquela envasion indoeuropèa que se debanèt fa mai de 3 000 annadas.
L’ipotèsi foguèt realizada, pel primièr còp, pel cercaire Theo Venneman, e trapèt, sul pic, lo rebut de fòrça scientifics, que declarèron que i èran pas d’acòrd. Aquò dubriguèt una discussion giganta dins lo mond de l’estudi de las lengas ancianas qu’encara demòra uèi lo jorn. Segon Venneman, de lengas bascas serián estadas parladas pertot Euròpa abans de l’envasion e conquista del continent pels indoeuropèus. Pr’açò uèi lo jorn encara demòran de toponims o noms de luòc en Euròpa centrala e occidentala que son plan semblants al basco.
Venneman prepausèt aquesta ipotèsi ja en l’an 2003 e afirmèt que justament aprés la fin de la darrièra glaciacion arribèron a Euròpa de comunautats que benlèu avián Africa coma origina que lèu s’espandiguèron pertot l’occident continental europèu. E donèron de noms als flumes e luòcs. Son aqueles noms los que demorèron aprés l’extincion de las lengas bascas parladas dins tota aquela region. E lo basco parlat uèi als Pirenèus ne seriá sonque la darrièra lenga d’aquel grop de lengas preïstoricas.
Per demostrar que l’ipotèsi del substrat basco èra vertadièra, Venneman apondèt que i aviá plusors pròvas lingüisticas coma la semblança culturala trapada per la celèbra arqueològa Maria Gimbutas, e de toponims geografics parallèls que uèi son sonque de rèstas d’un substrat preindoeuropèu.
Per ansin, i auriá mai d’una pròva idronomica e maritima, ja soslinhada per d’autres cercaires coma Hans Krahe: las paraulas Zee (olandés mas tanben totas las lengas germanicas occidentalas) e Ijs, que vòlon dire Mar e Glaç tanben pòdon èsser trapadas uèi dins lo basco amb las paraulas itsaso e izotz.
A mai d’aquò, de noms coma Val d’Aran, Arundel o Arendal aurián tanben una origina comuna pr’amor que haran en basco vòl dire Val. Lo sistèma de numeracion vigesimal seriá tanplan parièr en basco, cèlta, francés, georgian, resian (eslovèn) e danés. Fin finala, la genetica confirmèt atanplan que los bascos an un tipe de sang que tanben an d’autras populacions d’Euròpa centrala e occidental mas que fugiguèron tanben a de regions amb de montanha.
Malgrat aquela ipotèsi, i a fòrça cercaires que i son pas d’acòrd dont Kitosn, Baldi e Richard, que confirmèron que la majoritat d’idronims o noms de flumes an una origina, mai que mai, indoeuropèa. Segon Dieter Steinbauer òm pòt pas parlar d’una origina lingüistica basca europèa pr’amor que i a pas pro donadas scientificas per o provar e, a mai, lo basco tanben adoptèt fòrça paraulas de lengas indoeuropèas. La darrièra pròva seriá comptar pas l’etrusc, que la siá origina pòt èsser plan pus trapada en Anatolia qu’en Euròpa. La discussion sus la lenga originala europèa, doncas, demòra dubèrta.
La Redaccion
