LA GRANDA DIVERSITAT DEL GRÈC CLASSIC

La lenga grèga classica proven de la familha lingüistica indoeuropèa, mas èra dividida segon D’estudis inicials en quatre dialèctes fòrça diferenciats, qu’èran l’Eolian, lo Doric, lo Jonic e l’Atic. Aprés los estudioses decidiguèron d’apondre un dialècte Arcadian e un autre de chipriota, qu’amb l’Eolian formavan un grop de dialèctes Aqueus.

Segon la tradicion grèga, aquelas diferéncias dialectalas provenián d’unas originas desparièras dels divèrses pòbles grècs. La mitica Elena de Tròia auriá agut dos filhs Eol (Eolian) e Doro (Doric), e un felen Ion (Jonic), e d’eles serián estats descendents totes los grècs. Dels Jonics aurián sorgit coma una scission los Atics.

Una granda diversitat

Lo Doric èra parlat al nòrd de Grècia, Peloponès, l’illa de Creta e colònias grègas de Sicília e Magna Grècia (lo sud de la Peninsula Italiana). L’Eolian èra utilizat a l’Asia Menora, Beocia, Tessàlia e l’illa de Lesbos. L’Arcadian e lo Chipriòta èran parlats a Arcàdia e l’isla de Chipre respectivament. E lo Jonic èra parlat a l’Asia Menora tanben preferentament e l’Atic a la region del meteis nom.

Pendent totes los sègles de la Grècia classica, los desparièrs dialèctes s’impausavan coma dialècte principal de prestigi, segon de circonstàncias politicas, economicas o culturalas, fins a que al sègle VI aC lo dialècte atic, qu’èra lo de la vila d’Atenas venguèt lo principal, coma consequéncia del prestigi de la vila pendent lo sieu periòde de maximal desvolopament (pensam a l’epòca de Pericles).

Amb l’espandiment de Macedònia, un reialme sorgit al Nòrd, e la creacion de l’empèri d’Alexandre lo Grand, se creèron de nòvas comunautats grègas al Pròche Orient e a la vila egipciana d’Alexàndria. Aquela granda expansion per la Mediterranèa Orientala provoquèt la naissença d’un grèc comun “panhellenic”, que deviá èsser util coma lenga basica de comunicacion entre desparièras comunautats grègas, e que foguèt tanben utilizat per d’autres pòbles del territòri e simplificava lo grèc original e adaptava qualqu’unas paraulas e expressions de las lengas dels pòbles vesins.

L’alfabet grèc foguèt pres del fenician, mas en modificant lo son de quatre signes de letras consonantas qu’existissián pas en grèc e que s’utilizèron per mencionar qualqu’unes sons vocalics. Los noms de las letras grègas èran gaireben identics als noms fenicians. Los primièrs grècs qu’utilizèron l’alfabet fenician foguèron los abitants de l’illa de Ròdas (fòrça pròcha geograficament a Fenicia) cap a l’an 900 aC, e las trobalhas en d’inscripcions grègas mai ancianas provenon del sègle VIII aC.

Vertadièrament, l’adaptacion de l’alfabet grèc foguèt pas omogenèa e cada estat grèc (pensam que Grècia èra constituida per de vilas sobeiranas e independentas) modifiquèt l’alfabet fenician quand l’incorporava coma instrument d’escritura. D’aquela manièra, existiguèron simultanèament quatre alfabets grècs desparièrs, que los filològs nomenavan amb de colors. Lo blau clar èra utilizat pels dialèctes jonics e atics, del temps que lo blau escur èra per l’Asia Mendra.

Fin finala, l’alfabet grèc foguèt unificat l’an 403 aC a Atenas, en aquel moment lo centre de la cultura grèga, jol mandat d’Euclides, e aquela unificacion se basèt en l’alfabet jonic, amb vint-e-quatre letras majusculas. La forma definitiva de las letras e la naissença de minusculas arribèron pas fins a l’Edat Medievala. Om pòt veire plan doncas que la lenga classica grèga aguèt una diversitat fòrça granda.

Un article de Francesc Sangar*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.