La Granda Barrièra de Coralh australiana, es l’escuèlh de coralh pus grand del mond. L’escuèlh es situat en la Mar del Coralh, davant la còsta de Queensland, al nòrd-èst d’Australia, al sud-èst de Nòva Guinèa occidentala e al sud de Papoa Nòva Guinèa. L’escuèlh s’estend sus 2.600 quilomètres de longor e pòt èsser agachat dempuèi l’espaci. Lo primièr explorador europèu que vegèt la Granda Barrièra de Coralh, foguèt James Cook pendent son viatge de 1768. Cook Descobriguèt l’escuèlh quand i truquèt en 1770.
A causa de la siá granda diversitat biologica, las siás aigas claras temperadas e siá accessibilitat, l’escuèlh es una destinacion fòrça populara entre d’afogats al submarinisme. Fòrça vilas de la còsta de Queensland (coma Cairns e Townsville) ofrisson de viatges en vaissèl a l’escuèlh de manièra jornalièra. La Granda Barrièra de Coralh es nomenada plusors còps coma l’èsser animal viu mai grand del mond. En realitat, consistís en una acumulacion millenària de fòrça esqueletas de colònias de coralh de l’òrdre Scleractinia, faches de carbonat calcic, aragonita principalament.
Sus aquelas estructuras, que i a al long de quilomètres e mai quilomètres, i a una de las màgers concentracions de biodiversitat de la planeta. Una granda zòna de l’escuèlh es protegida pel Pargue Marin de la Granda Barrièra de Coralh.
La Granda Barrièra de Coralh es estada declarada Patrimòni de l’Umanitat per la Unesco l’an 1981. A una estenduda de 34.870.000 h. Es una de las sèt meravilhas del mond natural; car es mai granda que la Granda Muralha de China e l’unica causa viva dins la tèrra visibla dempuèi l’espaci.
Un ecosistèma estonant
E un abitat per una granda quantitat d’espècias, ont es possible trobar una fòrça peisses (1.800 espècias diferentas, 125 espècias de làmias, 200 espècias d’aucèl e mai de 5.000 espècias de molluscs, a mai de 400 espècias de coralh). I a tanben d’espècias en perilh d’extincion, coma los dugong o la granda tartuga verda. Tanben i a d’espongas de coralh, de raias, de dalfins, pus de 1 500 espècias de peissum tropical, 20 espècias desparièras de reptils, de tartugas marinas e clausissas gigantas, de pòdon arribar a viure fins a 120 annadas.
La Granda Barrièra de Coralh patís lo cambiament environamental d’un biais prigond. Lo coralh es una espècia animala fòrça sensibla als cambiaments de temperatura de l’ocean. D’un autre latz, los efièches de la pesca illegala e la contaminacion an provocat de dans grèus en tot demenir l’ecosistèma que i a ailà. De contunhar aquò aital, la Granda Barrièra de Coralh contunharà de pèrdre de peissum e flòra aquatica. A mai, fòrça espècias d’estèlas de mar patisson cada jorn aquel cambiament environamental.
Trenta espècias de balenas, dalfins e marsoins ne son estats enregistrats, en comprenent la balena nana minke , lo dalfin de l’Indus-Pacific e la balena gibosa. Tanben i an grandas populacions de dugongs e fins a sièis espècias de tartugas marinas qu’arriban a aqueles escuèlhs, coma la tartuga verda, la tortuga laüt, la tartuga carei, la tartuga pèga, e la tartuga de golf. La tartuga marina verda dins la Granda Barrièra de Coralh a doas populacions geneticament desparièras, una en la part nòrd de l’escuèlh e l’autre en la part sud.
Quinze espècias de prats d’èrba suls lièchs marins i fan arribar de dugongs e de tartugas, e donan un abitat gigantàs al peissum. Los genres mai comuns de prats marins son d’Halophila e d’Halodule. Los crocodrils d’aiga salada vivon en de paluns de manglars que i en la còsta prèp de l’escuèlh. Quaranta nòu espècias de peisses e fins a nòu espècias d’ipocamps ne son enregistrats. Almens sèt espècias de granhòtas abitan sus aquelas illas. 215 espècias d’aucèls (en comprenent 22 espècias d’aucèls d’interior e 32 espècias d’aucèls de plaja) visitan totjorn l’escuèlh o dòrmon sus aquelas illas, coma l’agla marina d’abdomèn blanc e lo pescairòl rosa.
Las illas an tanben 2.195 espècias de plantas conegudas. Tres d’aquelas son endemicas. Las illas de nòrd an fins a 350 espècias de plantas particularas, del temps que las illas de sud n’an fins a 200, mai que mai d’èrba. La region de Whitsunday es la mai divèrsa, amb 1.141 espècias. Las plantas s’espandisson pr’amor dels aucèls. Dètz-e-sèt espècias de sèrp marina demòran tanplan dins la Granda Barrièra de Coralh, dins d’aiga cauda e fins als 50 mètres de prigondor, e son mai comunas al sud qu’al nòrd. Cap d’aquelas espècias es endemica del luòc e pr’amor d’aquò son pas en perilh d’extincion.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
