La geologia a pogut confirmar lo primièr cas dins los tempses modèrnes de la desaparicion d’un flume. La causa n’es lo cambiament environamental sul glacièr Kaskawulsh en Yukon. Lo retirament del glaç del glacièr a provocat la fugida de las aigas del flume Slims cap al flume Kaskawulsh. Aquò es estat considerat coma lo primièr cas de piratariá de flumes de l’epòca modèrna.
Fins ara la fonda de glaç del glacièr Kaskawulsh, en Canadà, balhava d’aiga al flume Slims e puèi aqueste la dirigissiá fins a la mar de Bering. Mas dempuèi gaire de temps arriba pas pus d’aiga a aqueste flume e sas aigas se son vistas obligadas de se dirigir cap a un autre flume, Kaskawulsh, e puèi cap al Golf d’Alaska.
La fugida de las aigas d’un flume vèrs l’autre es estada confirmada en un nòu estudi publicat per l’Universitat de Tacoma, dins l’estat de Washington, e publicat dins la revista Nature Geoscience. Seriá lo primièr cas de piratariá modèrna de flumes confirmada per la sciéncia geologica. “Fins ara l’analisi d’aqueles fenomèns naturals èra estudiada en epòcas luenchencas, çò diguèt Dan Shugar, cap de l’estudi e geològ dins aquela universitat. Mas aviam pas espepissat çò que se debana al sègle XXI e avèm descobèrt qu’es una realitat evidenta”.
Aquò pr’amor que la nomenada piratariá de flumes se debana quand un flume pren las aigas a un autre flume, mas per de rasons normalament tectonicas : terratrèms, erosion o cambiaments dins de glacièrs. Mas l’estudi confirma qu’aqueste còp la causa n’es lo cambiament environamental mondial.
Una desaparicion inesperada
Lo fach aguèt luòc l’estiu passat, quand Dan Shugar e son collèga Jim Best, de l’Universitat d’Illinois e tanben John Clague, de l’Universitat Simon Fraser, arribèron al flume Slims per l’estudiar. Es –o èra– dins un sistèma actiu geologic qu’es una de las fonts del lac Kluane, en Yukon. Quand i pervenguèron, i aviá pas cap de flume. Lo flume s’èra secat a la fin del mes de mai de l’an 2016.
“A la fin de l’estiu, çò confirmèron aqueles geològs, demorava solament un fil d’aiga. L’aiga, de mai, rajava pas pus e tot èra un pichon lac. E cada jorn vesián que i aviá de mens en mens d’aiga”. En tot estudiar lo glacièr pròche que balhava d’aiga al flume, descobriguèron qu’aqueste èra la causa de la mòrt del flume Slims.
“Pendent los darrièrs 300 ans, lo flume Slims finissiá en mar de Bering e lo mai pichon flume Kaskawulsh dins lo Golf d’Alaska, çò diguèt Shugar. Descobriguèron que lo lac glaciari qu’èra l’origina del flume Slims s’èra modificat en causa del cambiament environamental. Ara i aviá un canhon de mai de 30 mètres a la fin del glacièr e l’aiga se n’anava d’un lac a un autre de manièra rapida”.
Otra d’aquò, los geològs confirmèron que lo flume Kaskawulsh rajava en una direccion desparièra del flume Slims. “Çò d’estonant es que los dos flumes son desseparats per una division geologica”.
Tot comencèt fa 4 ans, quand Clague poguèt espepissar que lo lac Kluane, lo lac mai grand del Yukon, aviá pojat sos nivèls d’aiga de mai de 12 mètres per rapòrt a sos nivèls de fa de sègles. Sa conclusion foguèt de pensar que lo flume Slims èra nascut amb l’avançada del glacièr e que se podiá predire sa desaparicion pr’amor del retirament actual del meteis glacièr.
“Es un cambiament fòrça singular, çò diguèt Clague, pr’amor de la situacion geografica unica d’aqueles flumes, e çò que o demòstra es lo nivèl de cambiament que patisson uèi lo jorn los glacièrs en causa del cambiament environamental”.
Lo païsatge tanben a cambiat. Lo flume Slims traversava l’autoestrada d’Alaska. Ara que i a pas pus de flume, los moflons de Dall del Pargue Nacional de Kluane davalan manjar d’èrba fresca dins un territòri ont pòdon èsser caçats legalament. Lo lac Kluane es demorat –sens font d’aiga– amb solament un mètre de mens que lo recòrd mai bas d’aiga jamai estudiat. Las comunautats de Burwash Landing e Destruction Bay son ara luènh del lac e, s’aquò contunha aital, demorarà isolat de tota font d’aiga.
D’un autre costat, ara lo riu Alsek a fòrça mai d’aiga qu’abans, pr’amor que uèi lo jorn ten tanben l’aiga del flume Slims. . E depauses, vida salvatge e populacion de peisses tanben cambiaràn, çò confirmèt Shugar-. “Estudiam lo nivèl de la mar en causa del cambiament environamental mas aquò tanben afècta lo retirament glaciari. Es una pròva de mai, çò diguèt Clague, que los glacièrs de la Tèrra son de mai en mai pichons e aquò solament se pòt debanar pr’amor del cambiament environamental de la planeta”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet , lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
