Dins los temps ancians, la chaça era una activitat de subsistància, subretot dau temps d’avant la sedentarizacion que los umans se fasián chaçaires-culhaires, o ben après la sedentarizacion mas que la nurridura vénie a mancar subretot dins los endrechs sus la planeta que l’i demòra malaisat de far venir de las legumas. A l’Edat Mejana, los pacans avián pas lo drech de chaçar, podián mas ’trapar las pitas sauvatginas emb daus tracanards. En França, après la revolucion de 1789, los pacans obtengueren lo drech de chaçar, entau creisset lo nombre de chaçadors dins lo monde rurau.
Demòra pasmens totjorn quauqua diferéncia entre la practica cinegetica borgesa, que la veneria – chaça au cerv, au rainard, au pòrc-singlar etc. emb daus chavaus e daus chens corrents – ne’n es lo simbòu, e la practica de la chaça a pè, a tir, mai suvent practicada per los pacans.
Se vei que dempuei l’Edat Mejana au mens, la chaça es subretot motivada per de las rasons socialas pusleu que per de las rasons de subrevivéncia, las gents nòblas tot coma los pacans aiant d’ordinari pas mestier de quela activitat per poder minjar. La chaça demòra pasmens sovent sostenguda enguera auei per los poders publics per ’mor que serviriá per regular lo nombre de béstias sauvatjas. Las federacions de chaça fan sovent valer quel argument que, sens la chaça, la campanha e las quitas vilas serián envasidas per de las tropeladas de sauvatginas que roinarián tot.
Pertant, la populacion, tant pacana coma vilauda, es larjament ostila a la chaça auei e lo nombre de chaçaires baissa de tira e vesen dins la societat una oposicion totjorn mai fòrta fàcia a quela activitat. Daus collectius s’organizan e manifestan per contradire los arguments avançats per las federacions de chaçaires. Denoncián una activitat que fai p’unpiau mestier e qu’es crudela emb un fum de rasons argumentadas.
Entau, fan remarcar que si de las gents chaçan auei, qu’es segur pas per se nurrir, que se pòt pas parlar d’activitat de regulacion quand saben que 75 % de las béstias tuadas, coma los faisans per exemple, venen d’elevatges fachs per los quites chaçaires e que los predators qu’empeschan la proliferacion de quauquas mai pitas béstias, los an fach disparéisser los chaçaires.
Maudespiech la disparicion daus predators, las associacions de chaçaires contunhan de s’opausar a la preséncia d’aquilhs predators e a l’interdiccion de lor chaça, coma los rainards per exemple classats coma nosibles – davant tot perque lor fan concurréncia – que mai d’una espécia es en dangier per chas nos e que tòca pas nonmàs los país per delai las mars, que lo classament daus animaus coma nosibles repausa sus daus criteris sens objectivitat, mau rensenhats e de las decisions regdas e arbitràrias.
Per apiejar lor argumentari, quilhs collectius fan valer que los chaçaires fan venir quasi 20 milions de béstias (lebres, conilhs, faisans, perdrijas, pòrc-singlars) chasca annada que laschan dins la natura nonmàs per que servan de predas. Aitanben, se sap que los pòrc-singlars son estats meslats emb daus ganhons domenges balhant daus singlanhons o pòrc-glars (sanglochons o cochongliers en francés) pas tan sauvatges a chaçar que d’ordinari.
Los chaçaires, çò disen, fan tot per que los animaus predators sián mantenguts sus la lista daus nosibles, entau daus rainards, daus chats-pitois, de las martras, de las flainas, de las buròlas (mostelas) o ben daus lops, de segur… Totparier, dins los grands pargues naturaus, vesen que las populacions de béstias s’autoregulan – las béstias tròp nombrosas muren fauta de minjar – sens que fase mestier l’activitat de chaça.
Fan tanben valer, los collectius, que si per cas, l’i aviá daus desequilibris creats per lo manca de predators per chas nos, se podriá aplicar de las solucions mai pacificas non pas surtir lo fusilh. En mai, la chaça es a l’origina d’accidents frequents, qu’es a dire quauques 150 accidents per an, emb près de 40 mòrts (daus chaçaires e mai daus permenaires) – qu’un se’n podriá ’ceptament passar chasca annada – sens que las gents responsablas daus decès riscan ren. Enfin, se pòt donc constatar que la chaça es un léser non necessari que se fai aura emb daus 4×4, daus telefònes portables e de las armas totjorn mai perfeccionadas, son luenhs de la chaça de subrevita.
Los collectius denóncian tanben las practicas inicas de chaça coma la tenuda (chaça que utiliza daus tracanards), plan comuna, notadament en Aquitània-Lemosin tau coma la chaça au vesc (a la peja) – que s’agís de metre en plaça de la vescha sus las bròchas d’aubres per empejar los auseus que se pausan dessús que pueschan pas se’n tirar – o enguera lo braconatge tradicionau daus ortolans en Aquitània, una espécia d’auseu de passa protegida e menaçada.
Ajostan tanben que, daus còps, los politics entretenen daus liams dobtós emb los chaçaires coma qu’es lo cas en region Ròse-Aups-Auvernha ente L. Wauquiez, president Los Republicans de la region, a decidit d’autrejar una subvencion de 3 milions d’euros a la federacion regionala daus chaçaires, a pus près çò qu’autregeren a l’ensemble de las associacions environamentalas en 2015.
Per ’chabar, se pòt dire que la chaça es una activitat qu’impausa una pression suplementària sus la fauna qu’es desjà ben en dificultat – chasca annada, de las diesenas d’espécias dispareissen per lo monde – per ’mor que las zònas urbanizadas s’estiran totjorn mai, que las zònas sauvatjas se fan totjorn mai pitas e que lo chanhament climatic es chasca annada mai sensible. Emb un pauc de bona volontat, se podriá pertant aisadament passar de la chaça léser.
*Joan-Cristòu Dourdet
http://www.collectifdu21septembre.org/
http://collectiflimousinanimaux.hautetfort.com/
http://france-sans-chasse.org/abolition/refutation-arguments-chasseurs
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
