Lo petaure del sucre (Petaurus breviceps) malgrat èsser un marsupial plan comun a Austràlia, tanben es un dels pus desconeguts. Es un animal qu’apertén a un dels grops mai singulars dins lo grop dels mamifèrs; los marsupials. Son totun, nuechencs, e plan arboricòls, e pr’amor d’aquò es un pauc malaisit de ne trapar.
Çà que là, los petaures del sucre son marsupials plan pichonèls; un adult fa entre 13 e 18 cm de longor. Lo mascle es un pichon màger que la femèla e aital los primièrs pòdon pesar fins a 160 gr. del còp que las segondas sonque pesan fins a 130 gr.
D’un autre costat, pòdon far çò que la majoritat d’animals arboricòls amb aquelas mesuras pòdon pas far. E òc, pr’amor que lo petaure pòt planejar d’un arbre a un autre amb de sauts que pòdon plan arribar a divèrsas desenas de mètres, un fach tras qu’estonant. A mai, pòdon viure fins a 15 ans a la natura, un pauc mai se son suenhats per l’òme.
Los petaures del sucre pòdon volar plan pr’amor qu’an una membrana a la part laterala del sieu cors qu’es tanben amassada al braç e lo pè. Segon qualcunes estudis, poiriá aital planejar mai de 50 mètres mas pas totes los cercaires i son d’acòrd e qualcunes dison que, malgrat que pòt planejar fòrça, arribariá pas a aquelas tan nautas distàncias.
Aqueste ,arsupial es plan pichonèl e a lo cap tanben plan redond e pichon. Totun, los uèlhs son plan grands e tanben las aurelhas. Aquela morfologia se desvolopèt, mai que mai, per trapar de predas pendent l’escura nuèch.
La color generala d’aquestes petaures es grisa amb una linha negra dempuèi lo mòrre fins al torn dels uèlhs. Las aurèlhas tanben son a la sieuna basa negras. Totun, e pr’amor de la saba dels arbres e plantas que manja e l’interior dels traucs ont repòsa, la sieuna color sembla mai bruna que grisa.
Un marsupial social
Malgrat qu’es un marsupial que demòra totjorn en de grops e qu’es rar veire un petaure sol (aital dich per lo diferenciar d’autras espècias de petaure oceanianas) es un animal que viu en de grops amb pas gaire individús. Es un marsupial territorial e senhala ont viu als petaures estrangièrs amb l’odorat, que daissa als arbres e brancas amb l’ajuda de doas glandulas qu’a.
Aquelas doas glandulas son situadas una a la part superiora del cors. L’autra al cuòl, e lo petaure situat mai en naut de la jerarquia gropala tanben senhalarà amb aquelas glandulas totes los autres individús del grop. Sonque aital serà segur qu’un especimèn apertén al sieu grop e es pas cap estrangièr.
Çò de pus abitual, doncas, es trapar de grops de petaures del sucre amb d’entre 6 e 10 individús e pro. Uèi i a fins a 7 sosespècias de petaure mas lo petaure del sucre foguèt classificat fa pas gaire coma una espècia pròpria e desparièra. E, pr’açò lo sieu abitat geografic demorèt plan mai reduch, car abans se pensava que demorava tanben a l’oèst del continent australian e en divèrsas illas oceanianas, a mai de l’illa de Nòva Guinèa. Uèi sonque s’spandís per la còsta de l’èst australiana e pro.
Los petaures del sucre son de diprotodontids de la familha dels Petauridae e son caracteristics, en mai del sieu estonant vòl, pr’amor que demòran totjorn, o gaireben, en de grops, dormisson en de traucs que i a sus los arbres o en de nis e se noirisson de pollèn, de nectar, d’insèctes, de frucha, de mèl e de saba e pr’amor d’aquò lo sieu nòm.
Aquela caracteristica, viure en grop, entraïna comprene que, malgrat que i a fòrça petaures del sucre coma animals domestics als ostals umans, aquò pòt provocar la mòrt de l’animal, pr’amor qu’es brica abitual veire petaures del sucre sols a la natura. E es pas abituat a viure sol.
Los divèrses individús d’un grop dormisson totes amassa e se suenhan totjorn los unes a los autres per unir mai lo grop. Aquò es dire qu’es un marsupial plan social e que pòt patir un damnatge psicologic naut se l’avèm dins una gàbia sol dins un ostal.
Los petaures del sucre son, en mai d’aquò, de marsupials qu’aiman plan la libertat. An mai de 300 batècs cada minuta. Aquò es dire qu’es un pichon animal qu’a de besonh moure’s totjorn. Es plan inquièt, e a l’abituda de sautar d’arbre en arbre en tot planejar a la recerca de mai noiridura o encara per fugir d’un predator. Viure coma un animal de companhiá dels umans es cap opcion.
La coa del petaure del sucre pòt ajudar l’animal a aver mai d’equilibri quan vòla. O a demorar pus caud quand dormís. Mas pòt pas prene pas res amb la meteissa nimai sosténer lo sieu pés, cossí passa en çò dels monins.
La dièta basica d’aqueste marsupial es omnivòra. Malgrat lo nòm de l’espècia, manja mai que de saba o de nectar de flors. Tanben se noirís d’aranhas, d’insèctes voladors nuechencs, de coleoptèrs e de larvas a mai de pichonèls aucèls, e encara de mamifèrs pichons. Benlèu pr’amor d’aquela dièta, quora demòran amb d’umans, çò de pus normal es patir de grèus problèmas per fauta de calci.
Per ansin, son de pichonèls predators un pauc generalistas, que pòdon manjar de lausèrts o de rosegaires, d’uèus d’aucèl e de porets, d’insèctes, de nectar, de grana, de goma d’acacia, de pollèn, de campairòls e de frucha salvatja.
La maduretat sexuala d’un petaure del sucre arriba aperaquí l’an de vida per la femèla, mas tanben pòt se debanar amb sonque 8 meses. Un mascle, per contra, arribarà a la maduretat sexuala coma norma generala, tanben a l’an de vida, malgrat que tanben i pòt arribar plan abans; amb sonque quatre meses de vida.
Se la dièta es adaptada a las sasons de l’annada, lo sieu zèl semblariá qu’o es pas. E cap estudi actual confirmèt encara cap sason pel meteis. Malgrat aquò (o benlèu pr’amor d’aquò), pòt aver de pichons divèrses còps cada an, çò que li balha d’avantatges grands restacat amb d’autras espècias marsupialas.
La femèla ven prenha pendent 15 o 17 jorns. Quora arriba lo moment de la naissença del pichon petaure (car mai dublidar que parlam de marsupials e totes an lo meteis tipe de reproduccion), la maire lecarà plan lo ventre amb de saliva, per ensenhar lo camin al pichon, que deurà lo seguir fins a la bossa marsupiala, e i demorar mai de dos meses abans de poder sortir en defòra e explorar pel primièr còp l’environament.
Per ansin, es plan malaisit conéisser se una femèla de petaure del sucre es prenha o pas abans de la marcha del pichon a la bossa marsupiala. Aicí pòt èsser melhor trobat pels cercaires pr’amor del sieu movement. A aicí tanben es ont lo pichon petaure serà alachat cada jorn fins a qué siá pro madur per ne sortir.
De pichons indefenses
Los petaures del sucre son de marsupials. Aqueste tipe de mamifèrs es plan primitiu. Benlèu foguèron los primièrs mamifèrs que i aguèt a la planeta. An de besonh (pr’amor que sortisson encara de la bossa marsupiala) contunhar l’alachament un còp son en defòra, e èsser plan suenhats per la maire. Se que non, arribariá e plan la sieuna mòrt.
Aquò entraïna que, quora los petaures sortisson de la bossa marsupiala encara an los uèlhs barrats e an pas encara cap pelatge. Lo pichonèl petaure encara aurà de besonh fins a doas setmanas de mai per començar a créisser un pauc. Totun, aquò tanben déu èsser fach lèu, pr’amor qu’aprés dos meses, la maire daissarà de balhar de lach mairala al pichonèl. E, encara, la femèla pòt tornar a demorar prenha encara quand lo pichonèl petaure es a la bossa marsupiala. D’un autre costat, es una espècia que pòt demorar prenha o pas segon la sason, la dièta e la volontat mairala.
Uèi, de recents estudis confirman que sonque pòt èsser trobat al sud-èst australian, çò es als estats de Queensland e Nòva Galas del Sud. Fins ara òm cresiá que demorava tanben al nòrd e oèst d’aquel continent, a mai de Nòva Guinèa e las illas Molucas. Mas foguèt descobèrt qu’aquela es una autra espècia de petaure, diferenta e independenta. Totun, aquò ajudèt a lo protegir mai legalament e ara se considera qu’es una espècia menaçada e en situacion critica.
Los petaures se formèron fa entre 18 e 24 milions d’ans e los petaures del sucre serián arribats dempuèi Nòva Guinèa a Austràlia fa 8 milions d’ans. Val pas dire que la sieuna reducha populacion actuala (abans ja avèm dich que se pensava qu’èra pus espandida) pòt pas suportar de catastròfas naturalas òrras coma la Grand Fuòc que patiguèt l’environament australian los ans 2019 e 2020.
Car lors territòris son plan pichons (aperaquí mièja ectara) e an fòrça predators; cocaburras, sèrps e gats. E la desforestacion, destruccion de l’abitat, captura per venir animals de companhia d’umans e los incendis son de grandas menaças que poirián entraïnar un futur escur a aquesta espècia.
Pr’açò cal suenhar l’espècia se volèm contunhar de veire aqueles pichons marsupials planejar d’arbre en arbre pendent la nuèch tropicala australiana. Sonque aital demorarà segur lo sieu futur.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
