Lo pelican es un aucèl tras que conegut. Tanben en Africa, pr’amor que l’amassada de centenats e milièrs d’individús d’aquela espècia en de lacs e flumes africans forma una imatge tipica d’aquel continent. A mai, la sieuna fisiologia caracteristica (amb la borsa qu’a al bèc), son vòl e la sieuna marcha fan del pelican un tresaur mai de l’Africa umida.
D’efièch, lo pelican venguèt celèbre per causa de diferentas rasons; quand marcha sus tèrra semblariá un aucèl brica elegant e doncas, fa rire. Se debana pas çò de meteis quand lo pelican vòla, car a un dels vòls d’aucèl gigant (car es un dels mai grosses de la planeta) pus elegants e polits. A mai d’aquò, es conegut per totes que pòt pescar mai d’un peis al còp e que totes demoraràn dins la sieuna borsa fins qu’aurà de besonh de se noirir.
Pasmens; e malgrat qu’es un aucèl que visquèt al costat de l’òme dempuèi la sieuna naissença coma espècia (lo pelican nasquèt fòrça abans, fa 30 milions d’annadas), tanben foguèt perseguit, sustot pels pescaires, pr’amor de la cresença que raubava lo peissum e la sieuna preséncia foguèt pas benvenguda pendent de sègles en de regions ont la pesca èra l’activitat economica umana principala E aquò encara se passa uei lo jorn en desparièrs luòcs de la planeta).
Demest los antics egipcians lo pelican, totun, foguèt un aucèl plan aimat, que podiá demorar a l’ostal amb d’umans. Alavetz èra nomenat henet e foguèt restacat durant de centenats, benlèu de milièrs d’ans, amb la mòrt e lo mai enlà. Aital foguèt representat en de tombas mas tanben en de tèxtes funeraris egipcians d’aquela epòca. Tanben foguèt considerat un bon animal que donava d’astre contra de sèrps. Segon mai d’un tèxt trapat dins de piramidas, lo pelican èra la maire del faraon, e doncas, tanplan una divessa. Sonque lo pelican podiá ajudar los umans a l’ora de crosar vèrs lo mai enlà egipcian.
En d’airals pròches, coma Palestina, lo pelican foguèt totjorn classat coma un animal non kosher pels josieus, çò es un animal pas blos que podiá pas èsser manjat. Per aquò foguèt enebit totalament dins la dièta josieva. E doncas pas caçat nimai perseguit pels umans de l’airal.
De pescaires indians utilizèron de pelicans per los ajudar a pescar. La tecnica èra aisida; caliá sonque ligar lo còl del pelican per l’arrestar de manjar lo peissum. Èra aital cossí podián pescar desenats e desenats de quilogramas de peis sens gaire far.
D’un autre latz, los primièrs arabis islamics confirmèron que de pelicans los avián ajudat a bastir los temples de La Mèca e Kaaba en tot menar d’aiga dins lors bècs. E los crestians medievals creguèron tanben tradicionalament qu’èran lo símbol de l’amor mairal, un fach uèi considerat mai lèu coma estranh.
Mai espècias descobèrtas
Pendent la decada de 1970 encara i aviá la sospecha scientifica que sonque i avián 6 espècias diferentas de pelican. Uèi lo jorn, totun, es sauput que n’i a, aumens, doas mai, e doncas ne son 8. Son d’aucèls de la familha dels pelicaniformes, qu’an coma trach principal una borsa al bèc ont pòdon reculhir plan tot lo peissum qu’an pescat.
Son d’aucèls gregaris, çò que vòl dire que vivon normalament en de tropèls. Los nius son totjorn bastits dins la colonia, malgrat que lo luòc pòt èsser desparièr segon l’espècia. En Africa i a dos tipes de pelicans, lo pelican blanc (mai gros) e lo pelican gris (pus pichon). Lo primièr nisa suls arbres e lo darrièr dirèctament sus tèrra).
La talha del pelican tanben es diferenta segon l’espècia. Lo pelican blanc pòt arribar als 180 cm de longor e prèp dels 3 m d’envergadura d’alas (çò es amb las alas dubèrtas). Aquò fa del pelican un dels aucèls mai grosses de la planeta.
D’un autre costat, lo pelican gris es un pauc pus pichonèl (sonque arriba als 140 cm de longor de mejana e prèp de 2 mètres d’envergadura d’alas). Lors ecosistèmas tanben son diferents, car lo pelican gris viu, mai que mai en de paluns e de lacs africans, mas atanben del sud d’Arabia e Índia, del còp que lo pelican blanc se seriá mai espandit pertot al sud del Sahara e tanben se’n poirián veire, de còps, en de regions de còsta.
Aquela talha fisiologica, çò es arribar fins a 14 quilogramas de pes, far 180 cm de longor e gaireben 3 mètres amb las alas dubèrtas, fariá del pelican un dels màgers aucèls voladors del mond. A la planeta i an 8 espècias e doas demòran al continent african ont, segon lo luòc, ne son un animal tras que tipic. Lor ecosistèma principal, es totjorn, aqüatic. Dins de l’aiga son d’aucèls agils e rapids, benlèu pr’amor de l’adaptacion de lors pautas a l’aiga (cossí se debana tanben en çò dels cormorans).
An l’uèlh tanben situat fòrça prèp de la fin (o lo començament ) del bèc e aquò ajudariá plan lo pelican a l’ora de se cabussar dins l’aiga per trapar de peissum, doncas cal pas metre tot lo cap dins l’aiga per aquò far. Mas se lo movement del pelican dins l’aiga es polit, en l’aire es encara pus elegant.
Los pelicans an los osses neumatizats, çò es qu’an de sacas d’aire dins. Aquò fa pesar fòrça mens l’aucèl. A l’ora de far de vòls cuèrts o longs los pelicans son d’aucèls majestuoses; vòlan la majoritat dels còps en grop e o pòdon far a fòrça nautor en tot profechar de corrènts termics qu’ajudan a montar, o sus l’aiga, segon una tecnica descobèrta fa gaire que confirmèt qu’aquel aucèl utiliza la diferéncia de temperatura de l’aire que i a sus aquela per volar melhor e mai temps sens se fatigar.
Quand vòla, lo pelican es un aucèl tras qu’elegant. Se li cal s’enauçar (e aquò de còps es pro malaisit pr’amor qu’an lo bèc plen de peis) o fan totes al còp. Se cal virar, tanben. Aquela sincronizacion tras qu’ordinària, dòna una imatge de beutat animala que pas gaires espècias d’aucèls africans an.
La dièta del pelican
Fins fa gaire èra pensat que lo pelican èra un aucèl ictiofàgue, çò es que sonque manjava de peissum e pro. Uèi, d’estudis etologics mai prigonds, demostrèron que lo pelican a una dièta un pauc mai divèrsa: òc, la majoritat dels còps manjan de peis, mas tanben de crustacèus, de tartugas, d’anfibians, d’insèctes, d’autres aucèls e tanplan de pichonèls mamifèrs. Aquela dièta doncas, entraïnariá un aucèl qu’es quicòm mai qu’ictiofàgue.
En Africa, lo pelican gris captura normalament de peissum que pesa fins a 400 gr. Lo pelican blanc, pasmens, a la costuma de manjar de peis mai gros, amb una mejana de pus de 600 gr de mejana. Sonque en d’autres luòcs (car i a de pelicans per la planeta tota franc d’Antartida) los pelicans manjan encara de peis pus gros, coma en Euròpa, ont foguèron agachats en tot pescar de peis que fasiá prèp de 2 KG de pes.
Quand es a la còsta, lo pelican a la costuma de caçar solet. Totun, en de lacs, estanhs e paluns situats a l’interior d’Africa orientala, lo pelican desvolopèt una tecnica considerada demest las mai eficaças dins lo mond dels aucèls: d’efièch, çò que fa lo pelican ailà es pescar amassa amb d’autres especimèns e aital pòt aver mai peis (que pòt arribar a plusors quilogramas de manièra jornalièra).
La tecnica desvolopada es nadar en semicercle e aquò entraïnariá la marcha del peissum vèrs un luòc cèrt del lac. Quand i pòdon pas pus fugir, los pelicans se cabussan totes al còp e, per ansin, pòdon capturar desenats e desenats de peisses. Pas cap autre aucèl carnivòr pòt aquò far e d’un biais tant eficaç.
Vida e mòrt dels pelicans
Un còp lo niu bastit (sus un arbre o sus la ribièra, qu’aquò depend de l’espècia), lo pelican femelha pond un o dos uòus. D’aperaquí un mes puèi los pichonèls naisseràn e la majoritat dels còps un dels dos tuarà l’autre. La tecnica usada per lo noirir es la regurgitacion: lo pichon dintrarà dins la borsa del bèc dels parents per manjar de peis (e aquò donèt durant de sègles l’idèa qu’aqueles manjavan lors filhs).
Quand an mens d’un mes de vida los pols s’amassan amb d’autres desenats de lor edat e començan a explorar lo territòri que i a al torn. Un mes puèi ja comença a nadar e un mes puèi a volar. Sonque seràn considerats coma d’adults quand auràn demest 3 e 4 ans de vida, mas pòdon viure demest 15 e 25 ans (totun, que n’i aguèt un que demorèt dins un pargue zoologic que visquèt mai de 50 ans).
Lo pelican, franc de l’òme. A pas gaires predators. En Africa benlèu sonque d’aglas (e que n’i a de mens en mens). Mai dangierosa es la contaminacion de l’environament uman que patisson divèrsas espècias (sustot en defòra d’Africa). Lo perilh màger ne seriá la fauta de peissum, la contaminacion de l’aiga, la destruccion de l’environament o quand son pertorbats per d’umans amb la caça, la pesca o lo torisme.
Lor nombre actual en Africa es pas encara cèrt. I a d’airals ont lo pelican demenís d’una manièra clara. En d’autres, la situacion cambièt pas gaire pendent los darrièrs 50 ans. En d’autres encara, n’i a de mai en mai. Mas los dangièrs environamentals son totjorn vius: de caça e pesca umanas, pertorbar los airals ont i a de colonias de pelicans, de pesticidas o contaminacion environamentala amb de metals pesants pòdon provocar lèu una vertadièra catastròfa demest las colonias de pelicans africans, çò qu’es totjorn malastre.
Urosament Africa es encara uèi un paradís natural pel pelican blanc e lo pelican gris (se pòt pas dire çò de meteis amb las autras espècias). Benlèu pr’amor que de paluns e estanhs son de luòcs ont los umans i vòlon brica viure. Mas las populacions de pelicans son totjorn restacadas al nivèl del peissum o la santat environamentala de l’ecosistèma ont demòran. Mai encara que d’autras espècias d’aucèls africans.
Se l’umanitat vòl contunhar d’aver aquelas imatges polidas de lacs e estanhs africans plenas de pelicans e d’autras espècias d’aucèls (qu’abans èran de desenats de milièrs e ara sonque centenats e pro), cal benlèu far una pensada prigonda. La Tèrra a pro d’espaci per totas las espècias. E lo pelican, coma totas las autras espècias, a un ròtle clau dins aquel tipe d’ecosistèma umid african. Lo sieu futur, doncas, depend de nosautres, los umans.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
