Lo Bassarisc o Kakomitsli es una espècia de mamifèr carnivòr de la familha dels Procyonidae, en tot èsser familha pròcha del raton lavaire. Son de pichons predators qu’abitan al continent american dempuèi lo sud dels Estats Units e fins a Panamà. Lo Kakomitsli es un animal fòrça rar, car las siás costumas son semblablas a las dels gats. La color del sieu pelatge es pro parièr als d’autres ratons lavaires e la forma del sieu cos semblariá lo d’un pichonèl rainal.
Per ansin, aquel pichon predator foguèt nomentat dempuèi fa sègles pels astècas coma tlahcomiztli, lo meteis nom qu’aviá lo puma. Del temps que los primièrs cercaires angleses arribèron al continent american li donèron lo nom de Bassariscus o Bassarisc (Rainal pichon) e puèi, los estatsunitencs lo nomenèron coa d’anèl , en tot èsser aquel lo nom que lo restacariá mai amb la sieuna familha de ratons lavaires.
Lo Kakomitsli a la cara ponchuda fòrça similara a la dels rainals, e a d’uèlhs e d’aurelhas de granda talha. Lo cos es long e pòt se situar demest los 30 e 55 centimètres. Las pautas son cuertas mas poderosas e las siuenas arpas pòdon se retractar. La coa es tras que longa pr’amor que pòt far fins a 65 cm. Lo pelatge es de color brun gris mas tanben pòt èsser brun jaune e a de tacas que pòdon èsser plan escuras. La coa es negra amb tanben de linhas de color brun.
Una espècia, dos genres
A l’ora d’ara i a dos genres classats de Kakomitsli, lo bassarisc de coa d’anèl, que demòra als Estats Units mai meridionals, e lo bassarisc centreamerican, qu’abita en America Centrala. Demest ambedos genres i a pas gaire diferéncias, benlèu sonque un pauc la talha e la color.
La limitat territoriala entre ambedos genres seriá la zòna centrala de Mèxic, malgrat qu’ambedós s’adaptan plan a gaireben tot biais de terrens e d’abitats, e an la costuma de crosar tanben ambedós territòris. Los Kakomitsli aiman plan viure en d’airals amb de forèsts de conifèrs, amb fòrça arbrilhons e pòt demorar dempuèi lo nivèl de la mar e fins als 3000 mètres.
La siuena abituda normala es nuechenca car preferís èsser solet dins de pichonèlas caunas o demest de ròcas. Lo territòri d’un mascle pòt arribar fins als 1,5 Km cairats e es sauput qu’un mascle jamai dintrarà dins lo territòri d’un autre car son mamifèrs plan territorials.
Pòdon montar plan als arbres pr’amor qu’an d’arpas poderosas a las pautas posterioras e mercés a aquò pòdon montar plan mas tanben davalar puèi tanben plan los arbres. La sieuna dièta es omnivòra, car se noirís de pichonèls mamifèrs coma de rosegaires, d’esquirols o encara de conilhs mas tanben manja plan de fruchas del bòsc o d’autra vegetacion. Al sud dels Estats Units los grangièrs n’an a l’ostal per arrestar la preséncia de rosegaires prèp.
La sason de reproduccion pòt se situar demest los meses de febrièr fins a mai e puèi lo mascle perdrà tot l’interés de la siá descendéncia.La femelha, pasmens, cercarà un luòc ont aver los pichonèls, que naisseràn d’aperaquí 50 jorns puèi d’aquela trobada entre los parents.
12 setmanas aprés daissaràn la maire e ja seràn totalament adultas sexualament als 10 meses de vida. Es una espècia, totun, classada en una situacion tras que critica per las principalas associacions ecologistas de la planeta. Lo primièr especimèn foguèt descrich scientificament per Elliott Coues en 1887, un cirurgian de l’armada estatsunitenca.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
