Lo vertadièr rei de la sèlva d’Asia, e malgrat que totes podèm pensar qu’es lo superpredator nomenat tigre, es l’elefant (Elephas maximus), un mamifèr proboscidèu de la familha dels Elephantidae, pr’amor qu’es lo màger mamifèr d’aquel continent e a pas cap predator natural, franc l’òme quan es ja adult.
L’elefant asiatic, totun, es mendre que l’elefant african (de savana o de forèst) e tanben a d’autras diferéncias morfologicas per rapòrt a aquel, dont d’aurelhas pus pichonas, e la forma de l’esquina, lo cran e las pautas, a mai de la coa. Pasmens, uèi lo jorn, se pòt trapar domestic o salvatge, malgrat que l’elefant salvatge asiatic actual es plan menaçat e se considèra que poiriá s’escantir los pròplèus ans, pr’amor de la siá ja plan redusida populacion globala (aperaquí 50.000 especimèns, mas fòrça mai en estat domestic).
L’abitat de l’elefant asiatic venguèt plan mai redusit al long dels darrièrs dos mil ans car, abans començava al Mediterranèu e arribava fins a China. Uèi sonque ne demòran tres espècias; l’indiana, la d’Sri Lanka e la de Sumatra, e a fòrça païses del nòrd-èst asiatic es a mand de desparéisser en estat salvatge.
Un mamifèr plan menaçat
L’elefant asiàtic domastic patís fòrça quand es raubat per l’òme. Se reprodusís pas en de zòos e necessita èsser capturat aprés nàisser a la sèlva. L’elefant d’Asia salvatge patís tanben grands problèmas per rapòrt a l’espandiment actual de l’agricultura umana, que trinca las rotas migratòrias de l’animal e dessepara genaticament las populacions actualas, pr’amor de la desforestacion, çò qu’es tanplan un problèma plan grèu per l’espècia.
L’elefant asiatic es un mamifèr nomada, que seguís de rotas sasonalas de migracion per rapòrt a la noiridura (mai que mai d’èrba) e la pluèja del monson. Lo ròtle de la femèla pus anciana es remembrar aquelas rotas e sens ela tot lo grop pòt desparéisser lèu. Los mascles demòraran solitàris dins la sèlva e sonque acostaran lo grop de femèlas e de joves (tanben i pòt viure sovent un mascle plan vielh) quora una o mai femèlas an lo zèl per se reproduïre. Puèi se’n tornan a anar.
Un elefant a de besonh fins a 200 Kg d’èrba jornalièra per subreviure. E tanben entre 80 e 200 litres d’aiga cada jorn. Se l’elefant es salvatge pòt viure plan 60 annadas, se demòra amb l’òme fins a 80 ans. Cambièt pas la sieuna costuma de cercar de noiridura pendent lo jorn, pr’amor qu’a de besonh 14 oras jornalièras per manjar tot çò que necessita per viure. La sieuna velocitat mejana, malgrat lo sieu pes (que pòt arribar fins a 8 tònas) es de 7 Km/h e en tot córrer, 15 km/h, malgrat que pòt arribar plan als 40 Km/h se pensa qu’es menaçat.
Lo pichon pus suenhat
Cossí fa l’elefant african, un jove elefant es pas sonque suenhat per la sieuna maire, mas per tot lo grop, car pòt patir d’atacas (malgrat que plan raras) d’un tigre o un leopard. D’efièch, quand adult, l’elefant asiatic a pas de predators naturals franc l’òme.
Sens cap sason especiala annadièra de zèl, la femèla accepta un mascle quand vòl se reproduïre. Lo mascle pòt pas aver la coneguda coma “epòca violenta”, que se debana al long de 10 ans un còp l’an, e que demòra un mes e que provòca un naut nivèl de violéncia.
La gestacion de la femèla demòra entre 18 e 22 meses e l’elefanton naisserà amb 100 Kg de pés. Una femèla d’elefant aurà un elefanton sonque cada 3 o 4 ans, e quora aquesta arriba aperaquí als 17 ans de vida, se es mascle, abandonarà lo grop mairal. Sonque i poirà demorar se es una femèla.
L’elefanton a de besonh divèrsas oras abans de poder demorar drech aprés la naissença. Puèi, e amb l’ajuda de la lach mairala, seguirà lo grop pertot. Aurà de lach fins als 10 meses de vida, malgrat que dempuèi los 4 meses ja aurà començat a manjar tanben d’èrba e dempuèi los 6 tanben de fuèlhas. La maduretat sexuala de l’elefant arriba, en ambedós sèxes, dempuèi los 14 ans de vida.
L’elefant asiatic s’adapta plan a tot tipe d’environament, dempuèi la còsta fins a mai de 3.000 m de nautor, dempuèi la nèu fins a la forèst tropicala escura. Tanben aima plan la mangròva, los paluns, de flumes, e la forèst de bambó.
A l’epòca antica comencèt a èsser domesticat fa aperaquí 5.000 ans, amb la nomenada civilizacion d’Harappa del flume Indo. Foguèt usat per la guèrra e tanben coma mejan de transpòrt. N’i aviá en Pròche Orient e fins a China (la sosespècia siriana s’escantiguèt aperaquí l’an 100 abans lo crist e la sosespècia chinesa al sègle XV).
Uèi, mai de la mitat dels elefants asiatics se trapan en Índia, ont es plan enebit lo caçar, e atanben es plan protegit. Per contra, en de païses coma Tailàndia, lo mercat negre d’evòri uèi, e en China, es legal vendre de parts de pèl d’elefant per l’usatge en medecina tradicionala.
La pièger menaça que patís aqueste tras qu’intelligent mamifèr asiatic contunha d’èsser nòstra espècia. Desforestacion e isolament de populacions d’elefants es uèi un procés que los govèrns vòlon pas arrestar, pr’amor de la modernitat. E es plan trist veire cossí i a de mens en mens elefants salvatges, car a una memòria unica qu’estonèt totes los cercaires a travèrs de diferents estudis.
Una situacion critica
Qualcun pòt dire que l’elefant asiatic sobreviurà pr’amor que n’i a milièrs en estat domastic (pas en de pargues zoologics ont se reprodusís pas). Totun, lo procés usat per l’òme per lo domesticar es òrre: los joves son desseparats de las sieunas maires e grop, e sovent morisson. Puèi, l’elefant demòra divèrses jorns sens manjar nimai beure e ligat al sòl.
Lo suenhaire, que serà lo meteis per totjorn, ensenharà mai de 30 òrdres diferentas a l’elefant amb los ans. La tòca es trincar totalament la volontat de l’animal per entraïnar l’aubesida del meteis per rapòrt al suenhaire. Sovent l’animal morís (mai del 50%). Aprés demorarà al costat de l’òme, mas amb la volontat trincada e en tot espepissar la sèlva e ausir lo crit dels elefants salvatges, mas plan luenh d’aqueles.
Se l’elefant fa quicòm que l’òme desira pas, es punit, amb de violéncia fisica o sens d’aiga o manjar. E, quand patís l’epòca violenta, se es mascle, demorarà isolat al long de quatre setmanas longas, fins que tornarà a venir tranquil per rapòrt a l’òme. Es tot aquò moral?
Uèi l’elefant salvatge asiatic contunha las sieunas migracions sasonalas coma totjorn. La diferéncia es que, ara, i a de mai en mai de rotas e d’autoestradas (un dangièr per d’òmes e d’elefants), mai de culturas (que l’elefant destrusís sovent) e tanplan mai d’escòntres violents amb los paisans (sonque en Índia i a mai de 400 mòrts annadièrs).
Per tot aquò, uèi la situacion del rei de la sèlva, del màger e pus grand mamifèr d’Asia , es atanben la pus delicada e la pus complèxa. I a de luòcs ont l’òme vòl pas d’elefants salvatges e sonque ne vòl domestics. Alavètz, se totes los elefants domètges son capturats quora son joves demest los elefants savatges, e pr’amor que l’elefant domestic se reprodusís pas, cossí far ?
L’elefant african poiriá desparéisser lèu pr’amor de l’evòri e los braconaires. En Índia uèi i a pas pus de braconaires e l’elefant asiatic es pas pus caçat per l’òme (mai que mai en Índia). Totun, lo domesticar entraïnèt pas cap d’avantatge per aquesta nòbla espècia. Tanben venguèt un dangièr.
Plusors estudis scientifics confirmèron qu’es un mamifèr qu’a de capacitats cognitivas semblablas a las del dalfin e qualcunas espècias de primats. Qu’a una memòria unica. Que pòt crear d’otís, qu’es trist quand es punit, que pòt aprene e imitar l’òme, qu’es altruista e compassiu, solidàri, e que se comunica amb un lengatge complèx amb lors congenères.
La natura pòt pas èsser vista coma un afar economic. L’òme, amb aquò, es marrit, e un jorn ne patirà las consequéncias. I aurà alavètz tanben d’elefants o n’i aurà pas pus ? Benlèu cal obrir camins e daissar los elefants crosar las culturas, çò es aprene a conviure amb el. E daissar, fin finala, de lo domesticar, car es brica moral e provòca la mòrt de mai de la mitat dels individús.
Un còp aquò fach, l’elefant asiatic benlèu aurà un futur al mond. Luenh de nosautres. A la natura. Alavètz, coma abans, e ara, fasètz pas cap mal fisic a un elefant. La sieuna memòria es unica, estonanta, e remembra tota la sieuna vida. E se vos torna a trapar, lo dangièr es naut, car un elefant atacat es tanben un dels piègers enemics que pòt tenir nòstra espècia.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
