Lo dogong (Dugong dugon) es, uèi, un dels mamifèrs marins mens estudiats de la planeta. E, benlèu pr’açò, es tanben un dels pus menaçats. Lo declin de la sieuna populacion globala (qu’inclutz pas sonque Asia mas tanben l’èst d’Africa e arriba fins a Austràlia e d’illas d’Oceania) venguèt pus accelerat los darrièrs cinquanta ans. E, se alara la sieuna situacion ja èra alarmanta, uèi, franc de la còsta australiana e benlèu qualcuna populacion que i a en la Mar Roja, lo sieu futur es brica positiu.
Lo dogong es lo sol representant actual del sieu genre, qu’aperten a la familha dels Dugongidae. Fins al sègle XVIII visquèt tanben un autre tipe de dogong, la vaca d’Steller, que fasiá fins a 8 mètres de longor e que foguèt caçada fins al sieu escantiment alavetz.
Lo dogong, totun, fa sonque aperaquí 3 mètres de longor e una mejana de 200 Kg , malgrat que lo recòrd de longor foguèt una dogong femèla caçada en la decada de 1950 e que fasiá mai de 1.016 Kg. La sieuna aleta caudala es coma la del dalfin, çò qu’entraïna de diferéncias grandas amb las autras tres espècias dels sirènids, a mai d’aver rèstas de pautas posterioras a l’esqueleta, un maluc primitiu e una denticion singulara. Pr’amor que los adults an pas de molars e usan de placas cornèas per manjar. Los mascles, a mai d’aquò, an dos incisius semblables a las banas de l’elefant, l’animal mamifèr pus restacat uèi amb lo dogong.
Lo sieu abitat tradicional s’espandissiá dempuèi l’èst african, l’ocean indian e lo pacífic. Totun, uèi es considerat escantit en aigas de fòrça païses asiatics e sonque i a doas populacions que poirián subreviure plan, malgrat qu’isoladas. Son las d’Austràlia (amb mai de, benlèu, 10.000 especimèns) e las de la Mar Roja, ont n’i auriá un pauc mai de 1.000 individús plan protegits pels païses del luòc.
Lo dogong es un mamifèr marin erbivòr nuechenc e la sieuna dièta basica es l’èrba marina que pòt trapar en d’aigas pas prigondas (la mejana son d’aperaquí 10 mètres, malgrat que foguèt registrat en tot manjar a 37 m de prigondor). Quan n’i a pas pus, manja tanben d’autras espècias vegetalas, d’algas e tanben un pauc de crustacèus, d’invertebrats e de peissum. Aquò entraïna afirmar que, malgrat qu’erbivòr, es tanben omnivòr.
D’aigas caudas
Una de las diferéncias basicas d’abitud del dogong per rapòrt al manatí es que demòra pas en d’aiga doça, malgrat que pòt dintrar en de flumes e dèltas e un especimèn de dogong foguèt enregistrat a mai de 14 km de l’ocean. Pasmens, e cossí fa lo manatí, aima brica lo fred e, pr’açò, es mai trapat en d’aiga marina amb una temperatura parièra o superiora als 20ºC.
Lo dogong es un mamifèr marin solitari pr’amor de la sieuna dièta, car es plan malaisit trapar a la mar pro èrba o d’algas al còp per mai d’un especimèn.. Uèi, la comunautat scientifica sospecha qu’encara poiriá aver fins a 40.000 dogongs a la planeta, malgrat que l’espècia patís un declin grèu.
Per ansin, lo dogong es espepissat, la majoritat dels còps, sol. Sonque qualcunes còps i a mai d’un individú, qu’es, mai que mai, una femèla, amb un o dos pichons. Es plan rar ne trapar mai amassa. Totun, de còps, son estats vists aperaquí 100 dogongs de biais temporal en tot manjar tranquillament en una prada marina. Pòdon arribar a viure plan mai de 50 ans e lo recòrd de longevitat es de 70 annadas.
Segon divèrses estudis, lo dogong femèla pòt arribar a la maduretat sexuala als 6 ans, malgrat que çò de mai comun son 10 ans. Alara aurà un pichon, que demorarà amb la maire mai d’un an e mièg. Aquò empedís una taxa reproductiva pus nauta, car la femèla sonque a un filh cada 3 o 5 ans.
Uèi, las principalas menaças del dogong, qu’a pas de predators naturals franc de l’òrca e la làmia e l’òme son, encara, la caça illegala, d’accidents amb de baissèls e las rets de pesca. A mai de tot aquò, lo gras de proteccion de l’espècia depend plan del luòc. La region pus protegida es la zòna costièra australiana, ont la sieuna populacion sembla créisser los darrièrs ans. En d’aigas chinesas es estat considerat coma escantit dempuèi l’an 2022.
Lo dogong, qu’a una origina mediterranèa de fa mai de 50 milions d’ans, es doncas, uèi, en situacion critica. L’origina del sieu nòm ven de la lenga cebuana parlada en Filipinas dugung e pas la paraula malaia duyung, que tanpauc vòl dire “senhora de la mar”. Foguèt classificat pel primièr còp en 1776 (Müller) e de cercaires descobriguèron fa pas gaire que los dogongs australians, africans e aràbis forman un linhatge desparièr dels dogongs asiatics.
Un mamifèr plan pacific
La vision del dogong es plan paura. Depend mai de la sieuna ausida e dels pèls tàctils qu’a al cap, la fàcia e la rèsta del còrs per trapar la noiridura. Lo sieu cervèl fa sonque 0,1% del pés total de l’animal, los palmons son plan longs e quand patís una nafradura, la sang arrèsta de sortir lèu lèu. La femèla es de mejana màger que lo mascle. Malgrat que lo sieu abitat tradicional s’espandís demest Africa e Oceania, uèi sonque se pòt parlar de qualcunas populacions isoladas que, benlèu, poiràn pas subreviure pendent lo futur, car patiguèt un declin de mai del 20% lo darrièr sègle. E ja n’i a pas pus en Hong-Kong, illas Maurici, Taiwan, Cambòtja, Japon, Filipinas o Vietnam.
A mai de totas aquelas menças (de cambiaments a la còsta, urbanizacion, pollucion e contaminacion), lo dogong tanben es una espècia marina que patís plan un cèrt nombre d’infeccions e malautiás, pr’amor dels parasits. Per ansin, fins a un 30% dels dogongs de Queensland moriguèron dempuèi 1996 pr’amor de malautiás intestinalas. Un dels piègers dangièrs que patís uèi aquesta espècia es lo plastic que i a en la mar. Lo dogong pòt pensar qu’una bossa de plastic sián d’algas e aprés se pòt morir, coma una femèla trapada mòrta aprés manjar mai de 7 bossas de plastic.
D’un autre costat, es un mamifèr plan timid qu’acòsta jamai los umans. La mejana de temps dins l’aiga es de 2,5 minutas mas i pòt demorar, se vòl, fins a 6 minutas. Fan siulets e d’autres sons per se domunicar. Lo mascle cerca un territòri per atraire la femèla. Demostrarà qu’es brave en tot luchar amb d’autres mascles (sens perilh). Quora i a la copula, ambedós sèxes luchan aperaquí una ora. La femèla a pas cap periòde de zèl permanent, e doncas la copula pòt arribar pendent totes los meses de l’an, malgrat que la naissença del pichon dogong se debana principalament a l’estiu.
La gestacion demòra entre 13 e 15 meses e los pichons dogongs naisson amb 1,2 mètres de longor e 30 Kg de pés. Totjorn demòran al costat de la maire, benlèu per ganhar d’estabilitat e recebràn de lach mairala fins a l’an e mièg, malgrat que ja auràn començat a manjar d’èrba marina e d’algas abans.
Aital, una plan paura taxa de reproduccion, suenhar los pichons 1,5 ans e los accidents amb de baissèls o de rets de pesca son, uèi, una menaça plan grèva per la suprevivénvia de l’espècia. Òm sospecha qu’uèi sonque i a dogongs al 33% del sieu territòri tradicional e la legislacion que los protegís depend plan del país o la region.
Lo dogong es pas nomada. Totun, cèrtas espècias d’èrba marina an un cicle de sonque dètz annadas. Alavètz, cal cercar de noiridura en d’autras regions. Un clima extrèm o de ciclons pòt cambiar aquel cicle e lo redusir a sonque un mes. Pr’açò tanben cal protegir e plan lo fonz marin se òm vòl la subrevivéncia de l’espècia. En captivitat, lo dogong subrevisquèt pas jamai pr’amor del problèma de la sieuna noiridura, cer manja mai de 30 kg d’èrba marina de biais jornalièr.
Sonque demòran aperaquí qualcunes milièrs en d’aigas australianes e del Gòlf Persic. La rèsta son de plan pichonelas populacions isoladas qu’an pas cap futur. Mas se òm vòl gausir d’aquel curiós e bèl mamifèr marin (e pacific), cal protegir melhor l’activitat marina umana, enebir plan la sieuna caça e crear de resèrvas marinas tanplan plan protegidas, cossí a fach Austràlia. Sonque aital, l’espècia, lo dogong, poirà subreviure mai temps a la planeta.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
