I a un problèma plan conplèx e que’s debana pr’amor deu cambiament climatic actuau au Cercle Polar Artic. Segon un deus darrèrs estudis realizats sus la fauna d’aquera hreda region de la planeta, los ors polars, qui uei pateishen un declin plan grèu, que’s poirén adaptar a la fauta, de mei en mei comuna, de glaç. Totun, tanben que cau brembar qu’aqueth estudi provoquè polemica laguens la comunautat scientifica pr’amor que pas tots los cercaires i son d’acòrd.
Lo hèt qu’ei plan complèx. L’ors polar qu’a com nom scientific Ursus maritimus. Aquò vòu díser que, maugrat èster un mamifèr, demora, la majoritat deu temps, laguens de l’aiga, en tot ensajar de caçar fòcas, qui son, ua part plan importanta de la soa dièta. Entà aquò poder har, l’ors polar qu’a besonh de glaç, e la pèrta actuau grèva de glaç artic qu’entraina problèmas grèus entad aquera espècia.
Adara, donc, ua equipa de cercaires que podó confirmar que, au mensh qualcunes ors polars, que’s poirén adaptar entara fauta de glaç pr’amor qu’utilizan grans tròç de glaç trincat deus glacèrs entà subervíver. Segon Kristin Laidre, de l’Universitat de Washington, e que dirigí aqueth estudi, “la questions sus si l’ors polar poirá subrevire au Cercle Polar Artic que demore, totun, obèrta. Qu’avem trobat mantun ors polar qui demora en regions qui uei an pas mei glaç, e aquò que poiré soslinhar ua adaptacion de l’espècia aus temps actuaus”.
Totun, segon un aute cercaire qui participè tanben dens aqueth estudi, Beth Shapiro, “la populacion d’ors polars actuau qu’ei la mei isolada geneticament de tota la planeta e de tots los temps, e donc qu’aquò ei ua grèva miaça entà l’espècia . Lo nivèu de reproduccion qu’ei de mei en mei baish e los ors que son” de mei en mei petits .
Uei solament demoran a la planeta haut o baish 26.000 ors polars. Lo cambiament climatic actuau, qui provòca ua rapida honuda deu glaç deu Pòle Nòrd que creè un problèma plan grèu entaus ors polars. Segon aqueths cercaires, si’s hè pas arren entà arrestar lo cambiament climatic actuau, l’espècia que poiré viéner lèu escandida. E aquò, ce disen, que’s poiré debanar abans deus pròplèus 100 ans.
Entà aquò compréner mélher, que cau soviéner qu’un ors polar ei un deus màgers mamifèrs predators de la planeta. Un mascle adulte, que pòt arribar plan a pesar dinc a 700 quilograms, e pr’açò qu’ei considerat lo màger carnivòr de la planeta. En efèit, los ors polars que son considerats ipercanivòrs, pr’amor que la soa dièta ei basada, sustot, sus la fòca artica. E, entà las poder caçar, qu’an besonh de glaç. Shens deu glaç, los ors polars, nommats nanuqs entaus inuit, que pateishen ua grèva miaça e que poirén patir l’extincion lèu.
Shens de glaç
En mei d’aquò, los ors polars qu’utilizan lo glaç entà s’aluenhar deu Pòle Nòrd e poder caçar en mar obèrt de fòcas, qui demoran acerà pr’amor que tanben i tròban mei de neuritud. Atau, lo futur de l’espècia qu’ei restacada a l’aiga polara e las fòcas, mes tanben au glaç.
Uei, pendent l’estiu, n’i a pas mei glaç en lòcs com la Baia de Hudson o la Baia de James. Aquò que provòca ua demora de qualcuns mes entaus ors que deven esperar mei de glaç entà poder caçar hèra fòcas. A las mars de Chukchi e de Beaufort, los ors polars que migran dejà cap au nòrd a la recèrca deu glaç perdut, on i a pas mei fòcas.
Qualcunes cercaires, com Steven Amstrup, qu’an dejà confirmat qu’au mensh duas tresaus parts de la populacion actuau d’ors polars que patiràn l’extincion abans de l’annada 2050. E ne’n i auré pas mei en Euròpa, Asia o Alaska. En 2080 que’s debanaré la fin finau de l’ors polar en Groenlàndia e la còsta mei septentrionau de Canadà, on se serén refugiats los darrèrs ors polars de la planeta.
De soviéner que, sus tèrra, l’ors polar, separat geneticament deu gigant ors brun miei milions d’annadas a, ne pòt pas suportar la concurrència d’aqueth, e donc, lo son futur n’ei pas briga segur. Segon mantun scientific, l’ors polar que patirà l’extincion lèu e lo son declin actuau que deuré miar l’umanitat a repensar com arrestar lo cambiament climatic actuau, consequéncia de l’accion industriau umana modèrna, maugrat l’adaptacion de qualcuns especimèns.
Entà atau, aqueths ors polars qui s’adaptèn a la fauta de glaç actuau, que serén solament ua minoritat laguens l’espècia, segon mantun cercaire. Mes aquò n’entraina pas nat espèr, pr’amor que lo futur de l’espècia, lo futur de l’ors polar, qu’ei plan escur uei, pr’amor de l’irresponsabilitat umana. E aquò que deuré tanben estar un hèit entà nse har soscar com volem aver la planeta entà las proximas generacions.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
