Uei, que volem parlar de qualcunes deus insèctes mei perilhós de la planeta. Qu’èm en aqueth temps que mantun estudi recent confirma qu’i a de mensh en mensh insèctes pertot, pr’amor deu cambiament climatic. Un deus darrèrs qu’estó publicat adara cinc ans a, e que confirmè que la biomassa d’insèctes au bòsc ei un 75% mendre que solament 25 annadas a.
La chifra totau d’insèctes que depend plan deu país : i a mei estudis realizats en Anglatèrra, en Alemanha o en Estats Units. En d’autes país, coma l’estat francés, i a pas guaire estudis suus insèctes. Totun, amassar aqueths estudis qu’entraina poder díser que lo nombre totau d’insèctes a la planeta ei mendre. Insèctes terrèstres coma los parpalhons, los sautaprats o enqüèra las hromigas que pateishen ua reduccion pròcha au 1% annau.
Ne’s debana pas lo medish dab los insèctes volants. Segon lo cercaire Roel van Klink, de l’Universitat de Leipzig, “Quasi un 1% n’ei pas guaire, ce ditz. Mes que vòu díser quasi un 25% mensh d’insèctes en 30 annadas e un 50% en 75 annadas. Mes qu’ei tròp temps entaus umans entad ac poder véder ».
Entaus cercaires que i a diferentas causas, dont la desforestacion, l’usatge de la tèrra o la destruccion deu lor abitat. Totun, que i a qualcunes insèctes que son plan perilhós entaus umans, e dilhèu n’èm pas tristes quan desapareishen. Un deus pégers insèctes entaus umans en Africa qu’ei la mòsca tsé-tsé, que demora au centre d’aqueth continent. Que provòca de malaudias com la malaudia de lo som. Qu’ei ua malaudia que provòca mau de cap e dolor en las articulacions, e que pòt arribar a crear problèmas plan grèus au sistèma nervós uman.
Una vèspa giganta
La vèspa asiatica giganta a un poson que pòt entrainar la mort de l’uman. Que son plan agressivas e qu’atacan plan los umans. Lo lor abitat qu’ei, urosament, solament Japon. L’aranha violonista, d’un aute costat, a un poson deu tipe necrotic. Aquò vòu díser que pòt provocar de lesions que demoran meses abans d’estar garidas. Ne son pas guaire agressivas, mes que demoran en lòcs escurs, dens los ostaus, e quan atacan los umans, ne sabem pas qu’èm estats atacats dinc a setmanas après. La sua picadura que provòca mei sang e tanben podós e que pòt viéner péger ne s’ei pas garida lèu. La soa neuritud son animaus morts e maugrat que la picadura ei plan dolorosa, non entraina quasi jamei la mort. Urosament solament demora en America.
La hromiga de la mort lença acide formic suus sons enemics e pòt provocar la mort. Ne hè pas guaire que son arribadas a Euròpa, sustot a Sicília, mes los cercaires creden que poiré arribar lèu a Occitània. Lo mosquit anofeles, d’un aute costat, a ua picadura que provòca la malària e tanben autas malaudias. Que demoran au tropic, mes qu’ei estada confirmada dejà la soa preséncia en Euròpa pr’amor deu cambiament climatic. Actuaument i pas nat vacuna e provòcan la mort de mei de miei milion d’umans cada annada.
En Euròpa, çò qu’i a, que son puç. Que son insèctes que shucan la sang e que provòcan divèrsas malaudias aus gats, aus cans, e divèrs roganhaires. Totun, qu’ei plan rara la soa ataca a umans. Qu’ajudèn la pèsta bubonica medievau a se difusar e que provoquèn la mort de mei de 10 milions de personas dens aquera epòca.
La hromiga bala qu’ei coneishuda per aqueth nom pr’amor que los umans que patín la soa ataca pensavan qu’èran estats fusilhats. La dolor qu’ei giganta. Qu’ei la màger hromiga deu monde e lo son poson qu’ei plan dolorós. Que viu, sustot, en America Centrau. L’insècte deu poton o triatomin, d’un aute costat, demora tanben dens aqueth continent e son plan perilhós. Que pòden transméter la malaudia de Chagas, que pòt arribar a provocar l’arrèst deu còr uman. La picadura que’s debana quan la persona dròm e qu’ei estada classada com un insècte plan perilhós entaus umans.
L’arruca Taturana tanben ei coneishuda en Brasiu coma lo vèrme de la mort. Lo son pelatge qu’ei plen de poson e pòt arribar a estar mortau sovent. Qu’ei mauaisit de’us trobar, mes si pateishem lo son fretament qu’entraina la mort dirècta entà l’uman. Dejà provoquè milèrs de morts en Brasiu e la vacuna qu’ei plan mauaisida de trobar. Atau, adara que sabem que i a de mensh en mensh insèctes au monde, dilhèu se èm drin egoïstas que i a espècias d’insèctes que, se s’acaban, dilhèu viurèm melhor.
La Redaccion
La Redaccion
Cronica d’aguest article sus l’espaci Natura de Ràdio País :
