Africa qu’ei un deus continents que pateish mei uei lo cambiament climatic. Divèrses país coma Cameron, dont autes, que pateishen aquera annada èrsas de calor jamei vistas abans, pr’amor de las plan hautas temperaturas. E aquò que comencè dejà au mes de noveme pr’amor d’ua mescla de cambiament climatic e lo fenomèn de Niño.
Atau, en lòcs coma la vila de Yaoundé, la capitau de Cameron, que i a de mei en mei personas que pòden pas dromir plan pr’amor de las hautas temperaturas. Tots que son d’acòrd ara ora de díser que las temperaturas patidas pendent lo mes de noveme dens aquera region africana son pas briga abituaus. Ne pòden pas mei dromir vestits e que prefereishen dromir sus l’ostau o a l’exterior, au jardin, se n’an un.
En efèit, los dias que son plan cauds, e las nueits tanben que son plan calorosas, mes aquò solament se debana au nòrd de Cameron. Au sud, la calor qu’ei presenta tostemps, dia e nueit. Segon los cercaires, qu’ei atau pr’amor deu Niño, un fenomèn meteorologic extrème que provòca que l’aiga de la mar vénga dab ua temperatura mei hauta en los territòris tropicaus. E Cameron qu’ei un país tropicau. Lo climat qu’ei eqüatoriau au sud e tropicau au nòrd.
Miei milion de quilomètres carrats
Pr’amor que Cameron, dab près de miei milion de quilomètres carrats e ua populacion de 27 milions, qu’ei un país que pateish e plan lo cambiament climatic. Lo nòrd èst ei de mei en mei desertic e lo sud-oèst que pateish lo risc d’inondacion permanent pr’amor de la creishença deu nivèu de la mar. Segon l’Observatòri Nacionau deu Cambiament Climatic (ONACC) la soa geografia qu’entraina aver un país on lo climat ei vertadièrament un dangèr entaus sons abitants.
Dejà en 2023 divèrsas agéncias meteorologicas qu’avertín que lo fenomèn de Niño aquera annada seré hòrt mei dur. Qu’ei un fenomèn que provòca de temperaturas mei hautas pr’amor de l’escauhament de l’atmosfèra qu’a ua origina umana. Los cercaires tanben volón avisar qu’en 2024 que i aurén temperaturas hautas recòrd. Lo nòrd que seré, ce digón, la region que patiré mei la calor. E Lo fenomèn qu’ei navèth dens aqueth estat african.
Entà Suiven John Paul Tume, deu Departament de Geografia de l’Universitat de Bamenda, en Cameron, « que i a de mei en mei gas de sèrra que provòca de temperaturas mei hautas e qu’ei patit per tots. Lo fenomèn n’ei pas exclusiu de Cameron, pr’amor que crotza tota Africa tropicala, lo sud-èst d’Asia e enqüèra l’America meridionau. Que i a de mensh en mensh arbos, ce ajustè Tume, entà shucar lo carbòni e aquò que provòca un climat navèth, hòrt mei calorós ».
Mei de calor qu’ei sinonime de mensh d’aiga. Segon Tume « que i a hèra comunautats shens aiga e aquò qu’entraina mei de mosquits e tanben mei de malaudias, dont la malària ». La majoritat d’arrius deu nòrd cameronés que son adara secs e la sequèra qu’ei autan gran que pòt har canviar tanben l’environament. Un sòu shens aiga qu’entraina mensh agricultura. E la fauna, que migrarà en dehòra deus parcs naturaus pr’amor qu’acerà i a pas mei aiga. E qu’ei díser que i auràn mei de problèmas enter los umans e los animaus.
« Que bevi au mensh dus litres d’aiga cada dia, dit Pascale Archille, tribalhaire estatau de Cameron. La temperatura qu’ei solament de 30 ºC, mes la calor e l’umiditat que son patidas las 24 òras. Que cau utilizar tot lo dia lo ventilator e aquò que vòu díser tanben pagar mei d’argent entà la lutz. Autes tanben que minjan mei de hruta. La calor qu’ei hòrt mei hauta que pendent lo passat e los cameronés n’i son pas abituats.
Que i a mei de ventilators pr’amor deu climat. Mes aquò que tanben vòu díser viéner drin mei paubres, pr’amor que cau pagar mei d’argent. E lo prètz de cada ventilator que creishó mei d’un 25% segon mei d’ua botiga. A Tiko, au sud-oèst deu país, tanben i a mei de posca, e tribalhar devath lo só qu’ei hòrt mei desagradiu.
Segon los cercaires, adara i a mei de malauts e hòrt mei de personas que son lassas. L’aire qu’a hèra mei posca e aquò qu’entraina mei d’infeccions pulmonaras. Entà Xaverie Flora Ndambele, mètja de Yaoundé, “Cada dia qu’arriban personas dab infeccions a la pèth e disem que cau béver mei d’aiga. L’ostau que deu demorar tostemps obèrt entà recéber mei d’aire e aver roba premanida Lntà aver mensh de calor. Se que non, ne’s pòt pas suportar aqueth climat jamei vist abans a Cameron ».
La Redaccion
Fotografia Principala : BDX_CC
Aquesta cronica suu Ràdio País : https://soundcloud.com/radio-pais/natura-cameron-e-lo-cambiament-climatic?in=radio-pais/sets/natura
