La vila de Palmira foguèt un important centre comercial pendent los sègles I e III, ont de caravanas de tot Orient Pròche arribavan amb lors produchs. La siá importància economica provoquèt que Palmira decidiguèsse desafiar lo poder roman e crear un brèu empèri independent. E tota aquela aventura foguèt dirigida sustot per la reina Zenobia.
Nasquèt l’an 240, mas coneissèm pas gaireben res sus la siá mainadesa ni la siá familha, mas los istorians supauson qu’èra d’origina nòbla, perque recebèt una ampla educacion. Los cronicaires ancians descrivon Zenobia coma una femna intelligenta que parlava aramèu, grèc, egipcian e latin.
Amb quinze ans, l’an 255, venguèt la segonda femna del prince Septimi Odenat de Palmira. Son marit aviá un filh, Hairan, fruch de son primièr matrimòni e teoric eretièr de la senhoriá de Palmira. Lo sieu marit e Zenobia aguèron tanben l’an 266 un autre filh, Valabat. Mas l’an seguent lo sieu marit e Hairan foguèron assassinats, e Valabat venguèt lo nòu senhor de Palmira, mas per la siá minoritat d’edat, Zenobia agiguèt coma regent.
Lo començament d’un estat independent
En aprofechant que l’Empèri Roman patissiá una importanta inestabilitat per d’envasions de gòts e las abitualas luchas pel tròn, Zenobia decidiguèt far independenta Palmira l’an 268 per crear son pròpri empèri, entre lo roman e lo dels pèrsas sassanidas. L’an 269 Zenobia comencèt l’invasion d’Egipte, en agrandint las frontièras de lo sieu domeni dempuèi lo riu Nil fins a l’Eufrates.
La meteissa reina dirigissiá la siá pròpria armada e recebèt lo nom de “la reina guerrièra de l’Èst”. Las conquistas contunhèron a Anatolia, Siria, Palestina e Liban e l’Empèri de Palmira atenguèt a conquistar tot Orient Pròche e las rotas de las caravanas que provesissián l’Empèri Roman.
Fin finala, l’emperaire roman Aurelian atenguèt d’estabilizar lo poder del tròn a Roma e decidiguèt acabar amb l’aventura de Palmira. Recuperèt Egipte, ocupèt Siria e ganhèt la batalha d’Emessa a Zenobia. La reina fugiguèt fins a la capitala ont los romans establiguèron un sètge l’an 272.
Amb l’ajuda dels arabis los romans conquistèron la vila, e e mai, se la reina Zenobia fugiguèt amb son filh, ambedós foguèron capturats e condusits coma presonièrs fins a Roma. Qual foguèt lo destin de la reina e son filh? Es desconegut e qualqu’unes istorians parlan d’una possibla execucion o d’un empresonament per tota la vida. E Palmira foguèt somesa e fòrça abitants que se resistissián al domeni roman foguèron executats.
Pendent son brèu reinatge, Zenobia enfortiguèt las defensas de la vila de Palmira, amb vint-e-un quilomètres de muralhas. L’avenguda principala èra decorada amb una quantitat interminabla de colomnas d’estil corintian amb una nautor de quinze mètres, fòrça d’elas amb estatuas de desparièras personalitats de la vila, del temps que per tota Palmira se podián veire de jardins, de monuments e de temples impressionants coma lo Temple del Sol.
A la còrt, Zenobia convoquèt los mai importants intellectuals d’Orient Pròche, coma lo filosòf Callinic de Petra o lo tamben filosòf Longinus que foguèt son conselhièr. Tanben en l’ambient de palai èran presentas personalitats religiosas coma lo patriarca crestian Pau de Samosata, rabins josieus e adoradors de Mitra o los afogats de Manes. Palmira semblava una nòva Alexandria.
Zenobia fondèt tanben doas nòvas vilas en ambedós costats del riu Eufrates, coma en tempses ancians aviá fach Alexandre lo Grand, que son las actualas Halabiye e Zalabiye e emetèt de moneda amb la siá cara e la de son filh.
La mitica reina de Palmira venguèt posteriorament inspiracion de fòrça artistas, que comparavan Zenobia amb la tanben mitica Cleopatra d’Egipte, coma una reina dels ancians reialmes ellenistics, e foguèt la protagonista de romans, pinturas e opèras. Tot un legat per la femna que desafièt lo poder de l’Empèri Roman.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
