La revòlta feniana, que se debanèt ara fa 150 ans, es un dels episòdis mai desconeguts de la lucha irlandesa per la sieuna liberacion nacionala. En 1866, e luenh de la sieuna pàtria, milièrs d’irlandeses assagèron d’ocupar Canadà per forçar Anglatèrra a marchar d’Irlanda. Totun, l’ocupacion foguèt pas cap capitada e la lucha per la libertat aguèt de contunhar fins a 1921.
Aital, e après aver fach la guerra de secession estatsunidenca amb de nordistas o confederats, de milièrs d’irlandeses, armats amb los mai modèrnes rifles de l’epòca, assagèron d’ocupar Canadà entre 1866 e 1871 per forçar los angleses a partir d’Irlanda. Aqueste episòdi es mai conegut coma los “raids” fenians e foguèt un fracàs considerable.
Al delà, l’ocupacion de las diferentas frontièras canadianas, coma las de Nòu Brunswick, Ontàrio, Quebèc e Manitòba, provoquèron una creissença del sentiment nacional dels canadians que, fin finala, en 1867, proclamèron la sieuna Union.
Cinc atacs luenh de la pàtria
Las accions comencèron en 1866 amb l’invasion de l’illa de Campobello, a Nòu Brunswick, mas los mai de 700 irlandeses que l’avián fach, s’escampilhèron en tot veire l’armada e los batèls angleses. Maugrat aquò, e pauc après, assagèron de dintrar un autre còp per Ontàrio e aguèt luòc la batalha de Ridgeway, que foguèt ganhada pels irlandeses. Mas après aver fach aquò, se retirèron un autre còp.
Un còp que lo plan d’envasir Canadà per l’èst foguèt metut en question, los irlandeses assagèron abans de finir l’an 1866 una invasion per l’Oèst, e mai de 1000 irlandeses crosèron un autre còp la frontièra. Mas amb la preséncia de l’armada canadiana n’i aguèt pro per provocar la sieuna desfacha.
Dos atacs mai se desvolopèron en 1870 e 1871 a l’Oèst de Canadà. Foguèron pauc elaborats e lo cap de la rebellion métis, Louis Riel, ajudèt l’armada britanica a los véncer. Après aquò, la Comunautat Feniana se dissolguèt e Canadà èra nascut coma nacion davant las invasions irlandesas. Luenh de conseguir la sieuna tòca, Irlanda contunhariá en tot lutar contra Anglatèrra fins a la liberacion nacionala de 1921. Mas aquò ja es una autra istòria.
Christian Andreu
