NAUA DISCUSSION SUS CHICXULUB

Es dinosaures sigueren uns animaus que demorèren ena Tèrra pendent mès de 160 milions d’annades. Sigueren animaus tant estonants qu’es umans s’an demanat tostemps perqué non podéren subreviue era queiguda deth meteòr Chixculub que provoquèc era mòrt de toti es dinosaures dera planeta. Ara, un aute còp, era comunautat scientifica torne a discutir s’açò aurie estat possible.

Quan eth meteòr que queiguec pròp deth Yucatan, en eth cratèr aperat Chicxulub toti es dinosaures moriren mès, s’auesse queigut en un aute lòc, aurien podut víuer mès temps ? Dilhèu s’auesse queigut en er ocean mès prigond o en un aute continent aurien podut víuer mès temps. Ei çò que diden ara diuèrsi scientifics: solament eth 13% dera superfícia dera planeta auie es condicions necessàries entà provocar era extincion massiua que i auec hè 66 milions d’annades. E pr’açò an publicat un nau estudi ena revista online Scientific Reports.

“Pensi qu’es dinosaures poirien èster vius encara aué, çò diguec eth paleontològ dera Universitat de Tohoku Kumio Kaiho, se eth meteòr auesse queigut en un aute lòc aquera possibilitat poirie auer estat reau”.

Un estudi polemic

Segontes aguest estudi, quan eth meteòr queiguec, auie eth diamètre dera meitat dera isla de Manhattan. queiguec ena còsta de Mexic e trapèc una grana hònt de sulfur e idrocarburs. Era queiguda provoquèc nautes temperatures e açò siguec era causa dera ignicion d’aqueri materiaus fossils carburants. Era combustion aurie provocat er espandiment deth sulfur e hum ena estratosfèra e aurie arrestat vèder eth solei. Açò siguec un cambi environamentau dramatic e siguec quan i auec eth collapse des ecosistèmes e era extincion de ¾ de totes es espècies que i auie ena Tèrra.

Era causa reau, segontes diuèrsi recercaires, dera extincion des dinosaures, siguec era queiguda de Chicxulub, que provoquèc er espandiment de granes quantitats de hum de carbon nere. Açò dèc pas a ua atmosfèra mès heireda (18º nebs). Mès non toti es lòcs dera planeta auien aqueres caracteristiques. Segontes eth nau estudi lòcs damb mens idrocarburs aurien creat un efècte environamentau fòrça mès petit entara planeta. E çò a hèt situar Kaiho aquera extincion en toti es escenaris deth Mesozoic.

A creat ua mapa dera Tèrra hè 66 milions d’annades e a mesurat es arroques sedimentaries e matèria organica entà determinar era distribucion globau d’idrocarburs pendent aquera epòca. Segontes aqueth modèl, creat peth scientific Naga Oshima, solament es airaus damb mès idrocarburs poirien auer lançat tan de hum entara estratosfèra entà hèr mès heiredes es temperatures enquia nivèus catastrofics.

Er estudi confirmèc que pròp deth 87% dera superfície dera Tèrra – ena sua majoritat en Índia, China, er Amazones e Africa – non auien aqueres concentracions d’idrocarburs e non aurien provocat era extincion des dinosaures se Chicxulub auesse queigut ailà. Mès s’auesse queigut ena còsta marina de Siberia, Orient Mejan o era Còsta d’America deth Nòrd òc.

Totun, d’auti scientifics non pensen atau e non son d’acòrd damb es donades d’aguest estudi. “Era idèa qu’eth lòc non ei important non ei bona, çò diguec eth geològ marin P.S. Gulick, dera Universitat de Tèxas, mès non se pòt díder qu’es donades son corrèctes”.

Atau, diuèrsi scientifics non son d’acòrd damb es donades de Kaiho. Segontes Gulick era queigut de Chicxulub provoquèc diuèrsi incendis en tota era planeta. E sigueren aqueri e non er espandiment deth hum ara atmosfèra çò que provoquèc era grana extincion des dinosaures. De mès, segontes Gulick, non i auien tants idrocarburs en eth cratèr de Chicxulub en aquera epòca.

D’un aute costat, Natalia Artimera, der Institut Planetari de Sciéncies de Tucson, diguec qu’er espandiment de hum non siguec çò que provoquèc era queigut des temperatures dempús dera queigut deth meteòr. Mès Kaiho tanben diguec qu’era sua analisi ère corrècta e que çò que provoquèc eth cambi environamentau extrèm siguec er espandiment de hum des de Chicxulub e non es incendis. Atau ac demòstren es pèires trapades en eth cratèr. Ua istòria vielha mès damb ua discussion naua.

Era Redaccion

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita