MAI SUS LA MATÈRIA ESCURA
Malgrat que contunhe d’èsser un dels mistèris modèrnes pus escurs de l’istòria de la sciéncia actuala, un nòu estudi balha de nòvas pistas per assajar de comprene çò qu’es la matèria escura, un tipe de matèria que deuriá èsser majoritària dins l’Univèrs mas qu’es pas jamai estada trapada.
Segon aquel estudi, los cercaires defendon que se poiriá melhor comprene çò qu’es la matèria escura en tot estudiar amb mai de prigondor lo foton escur, una particula tanben fins ara sonque ipotetica e qu’a una carga semblabla al foton electromagnetic.
“L’84% de la matèria de l’Univèrs es fach de matèria escura, çò afirmèt Anthony Thomas, de l’Universitat d’Adelaïda. Mas coneissèm pas grand causa d’aquela mena de matèria. La siá existéncia es estada trapada a travèrs de la gravetat, mas demòra amagada, malgrat l’esfòrç de totes los fisicians. E la clau ne poiriá èsser l’estudi del foton escur.”
Segon los cercaires, la matèria comuna, la matèria que podèm vèire cada jorn a nòstre entorn es plan mens comuna dins l’Univèrs que la matèria escura. E descobrir de pròvas de la siá existéncia seriá, uèi, un fach extraordinari per la comunautat scientifica.
Lo misteriós foton escur
Totun, lo misteriós foton escur tanben es amagat e vòl pas èsser descobèrt pels scientifics. Òm prepausèt una carga semblabla a la del foton electromagnetic mas semblariá que tanben i aguèsse una relacion amb lo foton escur e la matèria escura. Thomas e una còla de cercaires assajan dempuèi bon brieu de trapar d’evidéncias del foton escur al laboratòri del Jefferson Lab Angular Momentum (JAM). Mas es un estudi malaisit pels cercaires.
“Avèm esprovat los efièches que poirián aver sul foton escur cèrts procèsses, çò declarèt Thomas. Avèm analisat cossí trucan cèrtas particulas amb mai d’energia e de velocitat, per veire se podiam trobar l’estructura d’un mond subatomic. Mas fins ara avèm pas capitat. »
En fisica de las particulas, cèrts procèsses son restacats amb lo fach d’assajar de trapar l’interior dels adrons (barions, protons e neutrons) en tot usar d’electrons, de muons e de neutrinos. Aquò es lo tipe de procès qu’i fa referéncia Thomas. La tòca èra de descobrir lo mond subatomic per temptar de comprene las leis que forman aqueste.
Totun, e malgrat la malescasuda, lo camin semblariá menar vèrs lo foton escur, que poiriá téner la clau de la matèria escura. Segon la còla de cercaires qu’assajèt tot aquò dins un laboratòri, l’ipotèsi del foton escur demòra ganhaira contra l’ipotèsi del modèl standard actual. E aquò ja es quicòm. L’estudi es publicat dins lo numeric internacional Journal of High Energy Physics.
Un article de Christian Andreu
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
