MAI MÈSTRES YANOMANI
Òm pòt dire plan que la modernitat arriba tanben per totes los grops umans de la planeta malgrat que d’un biais desparièr. Pasmens, i a de comunautats nacionalas e culturalas que vòlon pas daissar endarrièr l’escasença de poder tanben adaptar çò de melhor qu’a la societat actuala per ganhar coma societat diferenta. Aquò es çò prepausat per la nacion indigèna americana dels Yanomani, que vòlon, dempuèi fa qualqunas annadas, crear una grop de professors e mèstres per poder ensenhar plan las lengas yanomani, parladas uèi per aperaquí 20.000 personas de tota la planeta.
Per ansin, òm poguèt confirmar que 42 indigènas yanomanis poguèron ongan se licenciar coma professors de lenga yanomani al costat d’autres nòus professors d’autras lengas e nacions culturalas del Brasil a Sant Gabrièl de Cachoeira. Los nous mèstres yanomani foguèron formats per l’Universitat Federala del Brasil (UFAM), çò qu’entraïnarà una màger capitada per aquesta comunautat nacionala brasilièra a l’ora d’ensenhar de lengas yanomanis (Yanomamo, Nimam, Yanomam, Sanuma, Yaroame) pr’amor que los parlaires d’aquestas lengas son de mai en mai un grop pus reduch.
De soslinhar que, al costat d’aqueles 42 nòus professors yanomani, a la ceremònia de nous títols de lenga indigèna tanben i aguèron centenars d’indigènas d’autras lengas e nacions culturalas brasilièras apertenents a 23 nacions indigènas e que forman amassa mai del 97% de totes los pòbles indigènas de Brasil. La ceremònia, que confirmava que ja èran professors en lenga yanomani, se debanèt als pès del som Pico de Neblina, lo mont pus naut de tot Brasil, en territòri Yanomani. Tanben i aguèron de nòus mèstres de las nacions Baniwa, Tukano e Yegatu.
Un luòc malaisit
Que cèrtas nacions indigènas demòran isoladas o gaireben de la rèsta de la societat actuala es una realitat, encara uèi. Se poguèt confirmar pr’amor qu’arrivar al luòc de la ceremònia esculhit, en territòri Yanomani, una nacion devessida entre las frontièras septentrionala de Brasil e meridionala de Veneçuela, foguèt malaisit. Òm sonque i poguèt arrivar aprés navegar divèrsas oras en vaissèl (e amb fòrça pluèja) a travèrs del flume negre (Rio Negro). Un prètzfach que pas totes pòdon far aisidament.
Pendent la ceremònia, lo director de l’Universitat Federala del Brasil, Sylvio Puga, confirmèt que Brasil es un estat divèrs a nivèl etnic e cultural segon la constitucion de 1988. E, aquò entraïna protegir e suenhar la lenga e culturas de las divèrsas nacions que i a en aquel estat american. “És un grand desfís, çò afirmèt Puga. Cal promoure la coneissença de la cultura de cada nacion indigèna sens trincar la relacion de cada persona amb la sieuna cultura, la siá lenga, la siá pensada, sens la raubar del sieu biais de pensar coma indigèna”.
En mai d’aquò, d’aqueles 42 nòus professors e mèstres de Yanomani, 13 son femnas. Un prètzfach positiu per fòrça cercaires; “Sòi erosa pr’amor qu’ara podèm confirmar que son de femnas independentas. Un prètzfach que se debana pas dempuèi l’an 1952, quora i aguèron los primièrs escontres entre de blancs e de yanomanis pel primièr còp, çò diguèt Iraildes Caldas Torres, scientifica e estudiosa de la lenga e cultura Yanomani. E tot aquò seriá pas possible sens l’educacion”.
D’un autre costat, divèrses participants en la ceremònia volguèron tanben remembrar l’istòria Yanomani dempuèi aquel primièr escontre de 1952. Per ansin, òm rebrembèt la guèrra contra los minièrs illegals pendent las decadas de 1980 e 1990, e la limitacion frontalièra del territòri Yanomani dempuèi l’an 2000. Una istòria que, segon fòrça testimònis, es una istòria d’atacas e de menaças, d’extraccion minièra illegala e de pèrda de dreches permanenta. Totun, los que foguèron presents en aquela cerimònia amb 42 nòus professors Yanomani, tanplan soslinhèron que fòrça Yanomanis avián pagat amb la siá vida per poder arribar a aquel moment e que pr’aquò caliá, ara, o festejar.
La redaccion
