Coma se foguèsse una èrsa que se fa mai e mai granda, e dempuèi l’oficializacion de las divèrsas lengas indigènas bolivianas, ara, los mapuches, indigènas ancestrals de Chile, demandan al govèrn l’oficializacion de lor lenga pr’amor que ja i a una senténcia del govèrn regional qu’estimèt que los mapuches avián tot lo drech de l’utilizar.
Aital, la setmana passada, lo Movement per l’Oficialitat del Mapuche poguèt amassar mai de 1500 personas dins una manifestacion istorica en la capital de la region ont demoran mai mapuches, la Araucania, en la vila de Temuco.
Los manifestants exigissián al govèrn regional que la lenga mapuche, tanben coneguda coma araucan o mapudungun, foguèsse declarada coma oficial dempuèi que un organisme governamental de la region de La Aracucania declarèsse qu’aquesta podia perfectament èsser reconeissuda coma oficiala pr’amor que la populacion indigèna de la region o demanda coma collectiu e son la majoritat de la populacion.
En la manifestacion i anèron d’artistas locals fòrça coneguts coma Waikil, Minuto Soler Luanko, e Kake, demest autres. Tanben i participèron divèrsas associacions de defensa dels dreches indigènas coma la Federacion Mapuche de Estudiantes e tanben divèrses membres de las comunautats indigènas aimara, quechua o selknam, que volguèron mostrar la sieuna solidaritat amb lo pòble mapuche.
L’ocasion, coma d’autres movements de minoritats lingüisticas contemporanèas, poguèt èsser classada coma una capitada, pr’amor que i aguèt pas cap acte de violéncia. Aital, lo govèrn chilian a relacionat totjorn lo movement mapuche amb la violéncia per la sieuna defensa de las tèrras mapuches, mas, en aquesta ocasion, foguèt pas aital.
Una lucha de sègles
Los mapuches son los indigènas que demoravan dins un grand territòri de Chile e Argentina quand la conquista espanhòla. Tanben son estats los indigènas qu’an fach la guèrra mai longa de tota America, apelada la guerra d’Arauco, pr’amor que foguèt longa de 282 ans (dempuèi 1521 dinc a 1818).
Uèi son lo 4 % de la populacion chilena, aquò es 600.000 personas, e demoran basicament en las provincias d’Araucania, Los Lacs e la capital del país, Santiago de Chile. Ara, amb la demanda dels mapuches, lor lenga poiriá èsser, pr’amor que lo govèrn regional ja a ditz d’òc, oficiala dins un territòri de mai de 31.00 km2 – es ja oficial ala vila mapuche de Galvarino – e ont demoran gaireben 1 milion de personas. La Araucania a frontièra amb la region de Biobio, ont tanben i a una importanta minoritat mapuche.
La lenga mapuche, pas encara lingüisticament classada, es encara parlada uèi per 300.000 personas que demoran demest Chile e Argentina. E a estat enebida jos divèrses govèrns chilians, coma amb lo govèrn del dictador Augusto Pinochet. Sustot dempuèi 1861, epòca ont comencèt la pacificacion de l’Araucania, una guèrra que finiguèt en 1883. Alavetz , la nacion araucana o mapuche semblava ja pro “pacificada” mas amb la manifestacion de Temuco s’es vist que la nacion mapuche encara es en guèrra per los lors dreches coma una nacion de mai en la planeta.
Christian Andreu
