L’ORIGINA DE LA LENGA ANGLESA
Quand las legions romanas quitavan Britània environ l’an 410, laissavan darrièr elas una populacion nativa mesclada amb los romans e que parlava per preferencia lo latin. Aqueles romano-bretons se consideravan de romans. Èran de crestians, dempuèi la renha de Constantin lo Grand, e lor cultura e istòria ancestrala e cèlta era pus convenabla de rapelar. Aprèp lo despart de las legions pasmens èra un pòble vulnerable e sens recorses.
Dos còps Roma mandèt de legionaires per ajudar los bretons de resistir los conquistadors alemanics, mas lèu los romano-bretons foguèron informats: “Desolat, mas Roma pòt pus mai far!”
Los pobles alemanics que s’impausavan suls romano-bretons, en tot cercar las tèrras en Britània (nom breton, Albion) consistissián d’Angles, de Saxons, e de jutes (del Jylland dins Danemarc). Parlavan las lengas alemanicas que devendrián l’anglo-saxon, o l’anglés.
Mas aquò èra plan diferent que la lenga anglesa de nòstres jorns. Cal imaginar un anglés sens d’elements latins; un dialècte d’alemand. Rèsta la mitat de l’anglés modèrn que nos ven d’aquela lenga anciana, per exemple los mots “hus” – house (ostal), “wif” – wife (fenma) , “wax” e “wane” (augmentar, diminuar), eca, tròp nombroses de mencionar. Un nombre de mots restarán a l’anglés modèrn qu’èran corrents tanben en francés (de las racinas alemanicas dels Francs), come “willecum” – welcome (benvengut).
Pagans, los anglo-saxons nos an donat los jorns de la setmana, dedicats a lors dieus: Monday (la luna), Tuesday (Tiw, dieu de la guèrra), Wednesday (Woden, Odin, Goden, God, lo rei dels dieus), Thursday (Thor, dieu de la tonerra), Friday (Freya, deessa de la fertilitat). E, las festas principalas d’Easter –Pasca- (Eostra, deessa de la prima) e de las maires (Modrenacht – Nadal).
Autres mots, coma “ceorl” (churl), un paisan, devenián mots pejoratius aprèp la conquista normanda en 1066. Comun amb l’estat francés son los mots, come “willecum”, que nos venon de l’anciana lenga dels francs, coma “burg” (francés “bourg”, danés “by”) – vila.
Dins las escòlas, om pretend una version trop simplistica de l’istòria dels pòbles de las isclas britanicas. Om ditz que los angleses possavan los bretons vèrs l’oèst, al país de Galas. Sèm tanben dich que los bretons a lor torn avián possats al país de Galas los galeses, los galleses los iberians, eca eca. Que lo país de Galas es una lordèra plan convenabla pels pòbles remplasats!
La veritat es sensa dobte mens puerila
Remplasats? Perqué pas integrats? Los vikings tanben: guerrièrs solament, incapables de la vida quotidiana, los chaples exceptats? Es absurd. Es una vista borgesa de nòstres jorns, ont los umans son incapables de la patz, e totjorn en competicion e rivalitat, come los entreprenaires capitalistas!
La veritat es puslèu trobada dins lo roman “Porius” de John Cowper Powys, situat dins l’epòca misteriosa del rei mitic Artús. Los pòbles vivent ensems. Dins las forèsts los africans, natius post-paleolitics de la Britània. Los eslaus d’Escitia, mandats aqui per Roma. Los galeses. Los armoricans (los bretons). Los romans. E ara los saxons, los angleses, los jutes. En Escòcia los pictes, e los escoceses, que venián d’Irlanda del nòrd. Una vertadièra marmita fascinanta!
Aquo es la vertadièra Britania del rei Artur!
En tot cas, los romano-bretons, crestians e “civilisats” a lors uelhs, preferissián de se fugir a las montanhas del país de Galas, qu’abrogar lor novela religion e viure a costat dels angleses. Un grand nombre se tornèt a l’Armorica, que devenguet Bretanha; Britania devenguèt la Granda Bretanha, Armorica la pichota Bretanha. A costat del país de Galas èra Cornoalha– Cornoalha “l’Oèst-gallés”. I a uèi dos Cornualhas: en Granda e en Pichota Bretanha ( de seguir ).
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
