Lo quincajú, tanben conegut amb lo nom de martucha, es un omnivòr qu’òm pòt trapar encara dins la jungla d’America centrala e tanben meridionala. Aperten a la familha dels Procionids e tanben es celèbre als diferents païses on viu amb d’autres noms com can de montanha, cuchumbí, monard leon, cuchicuchi, monin michi, cusumbo o encara monard nuechenc.
La martucha demòra la majoritat dels temps suls arbres. Pr’amor de las sieunas costumas nuechencas es plan rar poder los espepissar. Totun, es fòrça comun poder lo ausir pr’amor qu’aiman totjorn cridar als meteisses luòcs. Son mamifèrs plan abils que pòdon córrer e encara sautar plan entre las brancas dels arbres amb l’ajuda de la sieuna coa, usada coma se foguèsse un braç mai. E se la sieuna morfologia rebremba plan als primats cal melhor lo classificar coma un animal que qu’a lo raton lavaire coma cosin pròche.
La longor mejana del cuchicuchi es d’aperaquí entre 40 e 60 cm mas la coa es tanben plan longa. Lo cap es mailèu redond e a d’uèlhs tanben plan grands. La forradura a divèrsas colors segon la region e pòt èsser d’abituda bruna e jauna al cos mas negra al cap e la coa. La femèla del quincajú sonque noirís de pichons de biais annadièr, e aquel neis pendent la fin de la prima o lo començament de l’estiu. La pichona martucha será noirida pendent quatre meses e creisserà lèu lèu pr’amor que ja pòt passejar soleta sus las brancas dels arbres amb sonque dos meses de vida.
D’animals solitàris
La majoritat dels cuchicuchis son d’animals solitaris pr’amor de las sieunas costumas nuechencas. Pòdon viure al meteis espaci ecologic que lo monins capuchins e encara que lo dels monards platirrins. La sieuna dièta es basada en de frucha, de granas, de flors mas tanben d’insèctes, pichons rosegaires e tanben de reptils e aiman plan la mèl que ne pòdon manjar plan pr’amor de la longor de la sieuna lenga.
D’un autre costat, los cuchumbís demòran fòrça a la part pus nauta dels arbres de la jungla. Pr’açò la desforestacion es una de las piègers menaças que pòt patir aqueste mamifèr uèi lo jorn. La sieuna situacion a tot America, mas sustot a America centrala, comença a èsser critica pr’aquela rason.
En mai d’aquò, son d’animals pichons que pòdon èsser caçats e capturats d’un biais plan aisit. Puèi son venduts al mercat illegal e comprats coma d’animals de companhiá. Lo prètz per poder los comprar es, uèi lo jorn, fòrça naut e i a totjorn fòrça personas que pagan granas quantitats d’argent per poder los aver a l’ostal. Pasmens, son d’animals qu’an de besonh demorar totjorn liures suls arbres pr’amor que lor territòri son, abitualament, d’espacis plan grands. E pr’açò cal demandar una màger responsabilitat de totes, finir de los comprar e los daissar viure en libertat.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
