Home ISTÒRIA LO DARRIÈR SENHOR CATALAN DE MONTPELHIÈR
LO DARRIÈR SENHOR CATALAN DE MONTPELHIÈR
0

LO DARRIÈR SENHOR CATALAN DE MONTPELHIÈR

0

L’11 d’octobre de 1349 una flòta occitana arribèt a Formentor, a l’illa de Malhòrca. Apuèi redusir una pichona resisténcia d’un grop de soldats catalans, capitèron de desbarcar a la platja de l’illa centenats de provençals e lengadocians mas atanben de mercenaris genoeses.

En octobre de 1349 una armada d’occitans e genoeses desbarquèt en Malhòrca per la conquistar.

La flòta se dirigís alara a Pollença e desbarquèt a la platja d’Alberutx 300 cavalièrs e fins a 700 òmes mai. La flòta marchèt del luòc tornarmai e arribèt a Ciutat de Malhòrca, ont, jos lo comandament de l’almiralh genoés Luciano de Grimalto, poguèt desbarcar la resta d’una armada qu’arribava als 300 peons e 400 cavalièrs.

Mas, qui son aqueles occitans e italians que desbarquèron a Malhòrca e perqué o faguèron ? Son de l’armada de Jacme III, lo darrièr senhor catalan independent de la vila de Montpelhièr, e volián tornar conquistar l’illa e los territòris que los catalans avián raubat a Jacme III aprés li declarar la guèrra. Lo Senhor de Montpelhièr e vicecomte d’Aumelas e de Carlat atanben èra estat rei de Malhòrca fins fasiá pauc e tanplan Comte de Rosselhon e Cerdanha, territòris tanben envasits pels catalans. Montpelhièr èra la darrièra vila qu’aviá Jacme III e, desesperat, la vendrà al rei de França per comprar una armada e tornar conquistar Malhòrca, Rosselhon e Cerdanha.

Jacme sabiá que sens aqueles territòris i auriá pas pro d’argent e de soldats per aparar lo sieu reialme. La vila de Monpelhièr soleta èra pas pro rica – maugrat èsser a l’epòca una de las vilas mai grandas e amb l’industria mai poderosa de tota la region –per ajudar Jacme tornar conquistar son reialme perdut. Sens l’illa de Malhòrca Jacme III vòl pas res. Pr’aquò la vila es venduda. Pr’aquò comprarà una armada facha de tolosans, de montpelhierencs, d’albigeses, de narboneses e de genoveses.

Pr’aquò desbarquèron aquel octubre de 1349 a Malhòrca e o cremèron tot. Après eles solament i demorariá de sang e de fuòc. Los abitants de l’illa, luenh de l’ajudar, fugiràn per s’amagar. E esperaràn qu’arribe una armada catalana que Pèire III, rei dels catalans, de Valéncia e d’Aragon, enviarà lèu.

Jacme III, Senhor de Montpelhièr, Vicecomte d’Auemlas e Carlat, Comte de Rosselhon, Cerdanha e Conflent e Rei de Malhòrca.

Aguèt pro astre Jacme III, lo darrièr Senhor de Montpelhièr, e vicecomte d’Aumelas e Carlat per ganhar los catalans en batalha amb sa armada occitana ? la responsa finala se debanèt en una autra vila de Malhòrca, Lluchmajor. Mas, de primièr, cal conéisser los fachs que menèron a aquela guèrra.

Lo filh d’un decapitat

Jacme III de Malhòrca aviá pas d’èsser coronat rei de Malhòrca e Senhor de Montpelhièr tan lèu. O foguèt pr’amor de la mòrt de son paire, Ferran de Malhòrca, en 1316, a la batalha de Manolada, a Grècia. Ferran èra a l’epòca lo cap d’una armada catalana de mercenaris en guèrra amb l’empèri bizantin e que seriá celèbra a l’istòria mediterranèa medievala: los almogavèrs.

Aital, la Companhia catalana dels Almogavèrs aviá desbarcat fasiá pas gaire en aquelas tèrras grègas per assajar de conquistar un principat independent e l’aufrir al Reialme d’Aragon. Mas la mòrt d’un dels sieus dirigents provoquèt una demanda d’ajuda a totes los princes e tèrras catalanas. Ferran de Malhòrca, prince encara d’aquela illa e futur senhor de la vila occitana de Montpelhièr, desbarcariá en Grècia en 1315 amb mai de 700 cavalièrs e milièrs d’òmes d’infantariá catalans mas atanben d’occitans. Totun, a Manolada, los Anjou, enemics declarats dels catalans dempuèi l’epòca dels Bauç provençals, al sègle XIIen, podèron ganhar la batalha per la conquista d’Acaia e de mercenaris lo decapitèron pendent la quita batalha.

Apuèi 1349 lo Reialme de Malhòrca tornèt èsser una part de la Corona d’Aragon.

Aprés aquò, Jacme foguèt coronat de primièr senhor de Montpelhièr, vicecomte d’Aumelas e de Carlat (amb solament set ans) e puèi amb 20 annadas Rei de Malhòrca (Rei de Mallorques), Comte de Rosselhon e de Cerdanha e Conflent après la mòrt de son oncle, lo rei Sanç.

Totun, e maugrat la legitimitat reiala que balhava a sa familha la possession d’aquelas tèrras – foguèt lo quite Senhor de Montpelhièr Jacme I, son pepin, qu’aviá desseparat aqueles territòris de la Corona d’Aragon per volontat al testament – aguèt totjorn de problèmas amb los reis vesins, fòrça mai poderoses e amb d’estat gigants per rapòrt al sieu.

E òc, pr’amor que son règne foguèt una lucha continua per la subrevivéncia politica. Ara Felip VI de França li declarava la guèrra per las tèrras de Rosselhon, ara Pèire III, rei dels catalans, li declarava la guèrra en tot l’acusar de traïdor e començava formar una armada per conquistar Malhòrca.

Foguèt precisament aqueste rei de la corona catalana, valenciana e aragonesa que, en 1343, conquistèt Malhòrca primièr, en tot enviar una flòta e una armada poderosas e puèi, en 1345, envasiguèt Rosselhon e Cerdanha, La situacion de Jacme II venguèt mai que marrida. Sens de tèrras, cap industria ne argent, fugiguèt a son darrièr refugi territorial: la vila de Montpelhièr e lo vicecomtat d’Aumelas, encara pas conquistat per de franceses o de catalans.

Per tornar conquistar Malhòrca e Rosselhon Jacme III venguèt la vila de Montpelhièr al rei de França.

Lo darrièr Senhor de la vila liura de Montpelhièr

Montpelhièr aguèt una edat d’aur pendent los sègles XIIIen e XIVen, fins la sieuna annexion al Reialme de França en 1349. Apuèi lo matrimòni del celèbre Pèire I – que moriguèt a Murèth en 1213 en tot defensar los occitans de l’envasion francesas qu’aviá coma excusa la crosada contra los catars – amb Maria de Montpelhièr, la vila comencèt ja en aquela epòca a crear una industria amb d’espècias qu’arribariá d’èsser coneguda a Euròpa tota.

Las colors de la Senhoriá de Montpelhièr solament demorèron fins l’an 1349.

Puèi, arribèt la senhoriá de son filh, Jacme I, e l’Universitat de Montpelhièr foguèt creada – foguèt una de las primièras del continent -. Aprés aquò arribariá l’Escòla de Medecina, de mètges famoses (Arnau de Vilanova entre d’autres ) e la vila doblariá la sieuna populacion fins arribar als 40.000 abitants – la mai granda de tota França aprés París-. Jacme III èra lo Senhor de Montpelhièr en 1349. Èra lo net de Jacme I e aimava plan la vila, la soleta vila lengadociana que demorava liura encara del poder francés aprés la crosada de 1209. Mas i aviá pas cap autra solucion.

Caliá la vendre. Se trobèt amb lo rei de França e venguèt la vila de Montpelhièr (e los vicecomtats d’Aumelas e Carlat) per tornar conquistar Malhòrca. Totun, cal apondre que l’armada qu’amassèt per tornar conquistar son reialme perdut foguèt solament la resulta de la primièra partida d’argent (ni aviá aviá tres) que Jacme III aguèt del rei francés. A mai, perdèt pas lo títol de Senhor de Montpelhièr maugrat la venda fins la sieuna mòrt e atanben aguèt lo supòrt explicit del Papa Clement VI.

La Batalha mai importanta de Malhòrca

Maugrat que Jacme III esperava l’ajuda de las gènts de l’illa dengun l’ajudèt. E demorèt estonat. Del temps que la sieuna armada occitana e genoesa desbarcava, lo rei catalan Pèire III activava lo crit de defensa nacional princeps namque. Quora Jacme III arribèt a la vila de Pollènça i demorèt dos jorns, mas poguèt pas la conquistar. Puèi arribèt a Alcúdia e apuèi a Muro. Cap vila dubriguèt pòrtas. Aprés trobar una fòrta resisténcia a Inca arribèt l’avís qu’una flota parièra a l’occitana èra arribada a Portopí, e èran de catalans que volián los escrassar.

La platja de Formentor foguèt ont desbarquèt l’armada occitana per conquistar Malhòrca.

Un jorn abans lo 24 d’octobre, la flòta catalana comencèt la batalha contra los occitans e los faguèt fugir. A mai, seràn desbarcats a l’illa de centenats de sardes, jos lo comandament de Gilabert de Centelles, governador catalan de Malhòrca. E s’aparèron davant l’armada occitana e genoesa a Lluchmajor lo 25 d’octobre. Lo messatge de Pèire III èra clar: sabiá pas realament çò que voliá far lo Senhor de Montpelhièr, , mas Lluchmajor seriá la fin de tot.

E d’occitans e de genoeses comencèron de luchar contra de catalans e de sardes a LLuchmajor. Jacme III , Senhor de Montpelhièr, e Vicecomte d’Aumelas e Carlat èra al davant de sa armada e benlèu atanben pr’aquò foguèt lèu caçat.

La batalha, totun, foguèt crusela e longa. Uèi lo jorn los malhorquins la remembran en un luòc nomentat lo Camp de sa Batalla. Lo combat demorèt tot lo matin mas, fin finala, de soldats de Pèire III decidiguèron d’atacar ont i aviá pus de resisténcia. Èra ont i aviá Jacme III e sa gàrdia personala. Totes foguèron mòrts. Jacme III, darrièr Senhor de Montpelhièr e darrièr Rei de Malhòrca atanben. Dison las cronicas qu’abans de morir un almogavèr de Borriana lo decapitèt. Coma son paire, moriguèt parièr, sens cap.

Lo darrièr Senhor de Montpelhièr moriguèt al luòc nomentat Camp de sa Batalla.

Puèi l’armada occitana volguèt pas mai luchar. Pendent la rendicion, foguèt facha presonièra tota la familha de Jacme III, lors filhs e Jacme IV d’11 ans, la reina Violant e sa sor Elisabet. Totes demorarián en preson mai de dètz annadas. E fòrça d’eles – coma doas de las siás filhas – moririán ailà. Tragic fin per una familha, per una dinastia, per la dinastia catalana de la Senhoriá de Montpelhièr.

Una femna trobairitz

Jacme III tanben foguèt celèbre a l’epòca pr’amor de son amor a l’art, la literatura e la creacion. Coma sos ancessors catalans e occitans foguèt mecenas de trobadors e de l’art de fin amor. La sieuna femna, Violant de Vilaragut – aital o confirmèt l’istorian Martí de Riquer -, atanben aimèt l’art de trobar. O aimèt tan que la quita reina de Malhòrca venguèt trobairitz.

Totun, Violant foguèt reina pendent pauc de temps. Maridèt amb Jacme III e venguèt atanben Senhora de Montpelhièr en 1347 quora la majoritat de lors tèrras èran ja estadas conquistas. Maugrat aquò, demorèt mai de temps a la vila occitana que non a Malhòrca pr’amor dels evenements politics. Ailà aguèt la còrt que foguèt coneguda per èsser una de las mai bèlas d’Euròpa. E que foguèsse tan coneguda a l’epòca fa pensar que foguèt atanben plan aimada pel pòble de Montpelhièr.

L’istòria de Malhòrca a pas desbembrat lo darrièr rei de Malhòrca e Senhor de Montpelhièr.

Malurosament, solament una cançon de la Reina de Malhòrca es demorada. Lo títol “Cant lo say lay ves França” parla d’una dauna que demora al castèl en tot esperar la tornada de son marit, que lucha contra los franceses en Rosselhon. La quita Senhora de Montpelhièr luchèt dempuèi la vila lengadociana contra las pretensions qu’aviá sus Montpelhièr – una vila mai que desirada – lo rei de França.

Aprés la batalha de Lluchmajor foguèt empresonada al castèl de Bellver amb tota la familha. Puèi dintrèt al convent de Santa Clara. La libertat arribèt en 1350 quora Pèire III li balhèt l’absolucion reiala. Lèu maridèt Ot de Brunswick e Grübenhaugen e lo temps l’ajudet desbrembar Jacme III e Montpelhièr, aquel rei e vila que tan avián aimada la Reina Trobairitz, la Reina de Malhòrca.

Montpelhièr e Aumelas e Carlat foguèron doncas lo darrièr territòri occitan contrarotlat per una familha catalana. En 1429 una revirada catalana del celèbre Decameron de Bocaccio encara parlava de la trobairitz Reina de Malhòrca. Mas en aquela epòca Montpelhièr, la vila de l’escalièr, fasiá ja temps qu’èra pas pus catalana. Solament ne demorava una arma occitana.

Christian Andreu*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

Christian Andreu Nasquèt a Barcelona en 1972, estudièt jornalisme a l’Universitat Autonòma de Barcelona e son especialitat es la politica internacionala. Parla uech lengas dont l'occitan. A publicat lo libre Art i Lletres a Horta-Guinardó e a collaborat totjorn amb de jornals catalans, bascos e occitans coma La Veu del carrer, El Punt, Egin, A vòste e Jornalet. Es maridat, a dos enfants, Jana e Roger, e demòra a Reus.