Fa plan de temps que la comunautat scientifica discutís perquè los crims mai violents an lòc prèp de l’eqüator. Ara, una còla de las universitats d’Ohio e Vrije, en Amsterdam, an desvolopat una nova teoria que cerca d’explicar consí lo clima e sustot las nautas temperaturas serián la causa d’una violéncia màger.
Segon aquestes scientifics, lo clima caud e una manca de variacion dins las temperaturas de las sasons condusiriá a una estrategia de vida mai rapida, una mendra atencion al futur e alavetz un mendre contraròtle de se. Tot aquò determinariá mai d’agressions e mai de violéncia.
“Lo clima condiciona las nòstras vidas e plan mai que çò qu’imaginam – çò diguèt Brad Bushman, un dels caps d’aqueste estudi -. Condiciona la cultura e la manièra qu’avèm de pensar en ela. Caliá far una nòva teoria per poder explicar tot aquò”.
Tres models de conducta
Uèi lo jorn la sciéncia a pogut descriure fins a tres modèls de conducta umana ligats al clima. Lo primièr se sona GAM (General Agression Model) e suggerís que las nautas temperaturas farián que los umans foguèsson mens comòdes e mai embestiats. Aquò provocariá mai de violència coma conseqüéncia.
Lo segond modèl, RAT (Routine Activity Theory), confirmariá que las gents que son mai de temps defòra de l’ostal an plan mai de relacions que d’autres. Aquò auriá coma causa dirècta la calor e i aurián doncas, fòrça mai escasenças per aver de conflictes.
CLASH (Climate Agression and Self-control in Humans) es lo nòu model qu’a desvolopat aquesta còla de scientifics estatsunitencs e olandeses. La causa principala d’una mai granda violéncia demest los umans vendriá condicionada per mai de nautas temperaturas mas tanben per una mendra variacion en aquestas.
“Dins los païses amb una variacion màger de temperaturas pendent las sasons cal far de plans per lutar contra lo fred. Aquò provòca de desvolopar una estrategia que pensa al futur e fa que los umans ajan un màger contraròtle d’eles meteisses – çò diguèt Maria Rinderu, de l’Universitat de Virginia -. De mai, preparar agricultura, fusta o ròba d’ivèrn fa pensar mai al futur”.
Pr’aquò, los umans que demoran dins de païses mai cauds non fan pas aquò. Son mai nervioses en causa dels paràsits e dels animals verenoses que i a als païses de clima caud. Non pensan pas al futur. Son plan mens estrictes dins lo contraròtle del temps, an mai de mainatges e plan mai d’ora. E serián mai agressius.
Aquesta nòva teoria non vòl pas èsser determinista. E non vòl pas suggerir que la violéncia ven del clima. Solament vòl confirmar que lo clima condicionariá la cultura umana de manièra fòrça importanta. Ara cal provar la teoria. Mas dison los scientifics que al jorn d’ uèi, ja an trobat un sense nombre de pròvas.
La Redaccion
