Quand apareguèt lo libre Lo còr de las tenèbras, de Joseph Conrad, en 1899, Euròpa tota se vegèt reflectida en un miralh e non s’agradèt pas. L’escrivan polonés aviá descrich lo racisme, la xenofobia e lo mercantilisme mai pur coma caracteristicas de l’èstre europèu. De qualitats que demoravan plan mai visiblas que non pas los esfòrces civilizaires sus l’Africa de l’epòca. Uèi que poiriam dire çò meteis.
Raconta Conrad, a travers del personatge Marlow, que lo viatge per lo riu de Còngo solament lo pòrta fins a la barbariá, la foliá, la fauta totala de civilizacion umana. Quand legissèm Conrad vesèm las tenèbras africanas de Còngo coma un fach luènh, del passat. E es aquí que nos enganam.
Pr’amor que Còngo a conegut, fa solament mens de dètz ans, doas guèrras qu’an convertit aquel país de l’Africa centrala en la scèna de certanas de las piègers guèrras que i a jamai agut après la Segonda Guerra Mondiala.
La guèrra mondiala d’Africa
Dinc a cinc païses africans se son vistes implicats dins las doas guèrras continuas qu’a patit recentament la Republica Democratica de Còngo (l’èx-Zaire). La primièra aguèt luòc dins los ans 90 e la segonda finiguèt oficialament en 2003; mas los assassinats collectius, las violacions de las femnas per milièrs e la destruccion an contunhat e contunhan encara uèi.
En un país ont segon las Nacions Unidas i a mai de 40 000 violacions annualas, es de mal dire quinas son las rasons, las causas e los actors qu’an un ròtle o un autre. Amb l’implicacion continua d’Angòla, Namibia, Zimbabwe, Oganda e Rwanda, sens parlar de las diferentas faccions rebèllas (tutsis, hutus, M23, mai-mai, banhamulengue, etc.), los abitants d’aquel país african fugisson desesperats per daissar enrèire las tenèbras, l’orror e la mòrt.
Pr’amor que, se sabián abans que Mobutu aviá d’èstre depausat e que Kabila èra la persona qu’amassava totes los sentiments dels opausants al centralisme del govèrn autoritari de Kinshasa, fa de temps qu’an daissat de saber perqué o per qui luchan.
Un còp depausat Mobutu, Kabila convidèt los sieus ancians aliats a daissar lo país. Mas aquestes, que ja avián conquerit un bon tròç del territòri, o volguèron pas far. En jòc i aviá d’importantas minas dels minerals mièlhs pagats de la Tèrra: de cassiterita (utilizada per los aparelhs electronics), de coltan (per de pèças clau dins los telefòns mobils), de volframi (per d’aplicacions electricas) e d’aur, entretant, que convertisson aquel país en un luòc de barbariá pièger encara que lo que Conrad descriu dins lo sieu famós libre.
Rasons europèas pel carnatge
Una de las causas per qu’Oganda entrèsse obèrtament dins la Segonda Guèrra de Còngo (1998-2002) foguèt l’utilizacion de mercenaris sèrbes entretant, que luchavan per lo govèrn de Kinshasa. Puèi los rebèls arribèron dinc a la capitala e Kabila fugiguèt en Marròc. L’estat de Còngo s’èra enfonzat. En los darrièrs tempses, lo president èra arribat de demandar als soldats perqué volián d’argent quand ja avián d’armas! Après l’arribada dels rebèls, se faguèt lo silenci en la premsa internacionala. Ja i aviá agut pro de guèrra, pro de mòrts e pro de violacions. Ara caliá pas mai importunar los europèus sus aquela orror, sus aquela barbariá.
Mai de 5 milions de mòrts segon las Nacions Unidas, plan mai de 40 000 violacions cada an (mas se sap que n’i a plan mai) e 3 milions de desplaçats que cèrcan refugi en d’autres païses vesins. E la guèrra —ara a bas nivèl— contunha.
Las consequéncias d’aquelas doas guèrras son estadas generalament tres conflictes qu’encara apareisson de tant en tant dins la premsa: lo conflicte de Kivu, lo conflicte Banhamulengue e lo conflicte de Katanga, la region mai rica en minerals del país que ja se volguèt desseparar en 1960. En aquela epòca, França e Belgica diguèron de non a las demandas de las gents de Katanga. Uèi non se sap pas çò que se pòt passar.
Una causa es clara, coma en lo libre de Conrad, las tenèbras son tornadas en Còngo e non se sap se partiràn. L’escrivan polonés acusava los europèus de cinisme e falsièra. Disián que los negres èran de barbars e solament i anavan per raubar l’evòri dels elefants. Uèi non i a pas mai d’evòri. I a pas mai d’elefants en Còngo. Mas si que i a de coltan. Non i a pas ni govèrn, ni impòstes, ni camins, ni espitals, ni entrepresas que i vòlgan investir. Las tenèbras i son pertot.
Quora los europèus daissarem l’exercici del cinisme e daissarem de dire qu’amb las colònias los negres vivián melhor? Quora los govèrns de l’Union Europèa daissaràn d’èstre los principals interessats per trencar lo país, exterminar sas gents e raubar sos minerals?
Uèi, en 2015, la guèrra, las guèrras de Còngo son luènh d’èstre finidas. E se la patz es luènha, la renaissença de la civilizacion e l’aürosetat de sas gents encara son mai luènhas. Benlèu per cada negre mòrt avèm un telefòn mobil que fonciona. Es aquò lo prètz que volèm pagar? S’es aital, o cal dire a votz nauta. Mas siam pas mai cinics. Aquò non, se vos platz.
Christian Andreu
