Pendent lo periòde ellenistic, se realizèron divèrses listats suls bastiments que se considerava qu’avián d’èsser considerats coma meravilhas del mond (un “ancessor” de l’actuala lista de Patrimòni de l’Umanitat qu’edita l’UNESCO). Veta, un escrivan del sègle II aC, escriguèt un tractat nomenat “Sus las sèt meravilhas”, ont demorèt establida la lista definitiva, e mai se amb fòrça errors.
L’eleccion del nombre sèt, foguèt a causa del caractèr magic que li foguèt autrejada a aquela chifra de la part de divèrsas religions; devián segurament aver mai de bastiments dignes d’aquela reconeissença, mas lo listat foguèt limitat a aquelas set, fòrça adaptadas dins lo mond ellenistic de l’epòca: la Granda Piramida de Giza, los Jardins Penjats de Babilònia, l’Estatua de Zèus a Olimpia, lo Temple d’Artèmis a Efès, lo Mausolèu d’Alicarnàs, lo Colòs de Ròdes e lo Far d’Alexàndria, totes eles situats a la Mediterranèa Orientala.
Se Veta aguès pogut causir una ochena meravilha, segurament la causida seriá estada lo Temple de Jerusalem, bastit pel rei Salamon d’Israèl.
Començam un pichon cicle per analisar aquelas sèt meravilhas, amb las siás istòrias, e tanben qualques legendas, pr’amor que dempuèi d’un primièr moment los mites (e fòrça sovent las exageracions sus las siás dimensions) acompanhèron aqueles bastiments, qu’en quin cas que siá, èran dignes d’èsser espiats e admirats.
LOS JARDINS PENJATS DE BABILÒNIA
De las sèt meravilhas, es la mai desconeguda, que las referéncias e las descripcions sus la siá forma e bastiment son a causa d’el fòrça redusidas. Quitament, la siá localizacion exacta dins la meteissa vila de Babilònia es dubtosa, e mai se se supausa qu’èran al meteis palai reial o pels environs del sieu perimètre, e lo meteis istorian e geograf grèc Erodòt dins lo sègle V aC, qui realizèt de grandas descripcions ras de los sieus viatges e admirava la vila, arribèt pas a los mencionar dirèctament, a l’aital coma autras cronicairas posterioras.
Totas aquelas mancas, an provocat que qualques istorians remetèsson en causa la siá meteissa existéncia. Justament, qualques relèus de la vila de Niniva a l’Empèri Assirian, al palai de lo sieu rei Assurbanipal, mòstran d’imatges de nombroses jardins semblables, e aiçò a fach supausar que benlèu los famoses “Jardins Penjats” èran pas a Babilònia, mas a Niniva.
Las paucas donadas que ne dispausam dels jardins de Babilònia, son obtenudas pel testimòni d’autors coma Ctesias dins lo sègle V ac o Beròs, un sacerdòt babilonian de l’epòca d’Alexandre lo Grand. Autres cronicaires coma Estrabon dins lo sègle I aC, ne parlava mas en se basant en referéncias, doncas qu’en aquela epòca avián ja desaparegut. Curiosament, qualques listas anterioras a la definitiva de Veta, comprenián las muralhas de la vila, coma possibla meravilha. Diodòr de Sicília explicava dins lo sègle I aC, que las muralhas de Babilònia plan lèu s’empliguèron de vegetacion; benlèu aital sorgiguèt tanben lo mite dels Jardins Penjats.
L’istorian de l’art e arqueològ anglés Robert Koldewey, qui realizèt d’amplas catacions a l’anciana Babilònia, e descobriguèt fòrça vestigis de las ricas bastissas de la vila, coma per exemple lo Temple de Ninmah, la Pòrta d’Ishtar o lo meteis Palai de Nabucodonosòr, creguèt aver-los trobats a la cantoada nòrd-èst del palai, entre lo bastiment reial e lo riu Eufrates, mas ongan los istorians dobtan d’aquela ubicacion.
La legenda afirmava que los Jardins Penjats èran estats bastits per la mitica reina Semiramis, mas los istorians supausan que foguèron vertadièrament bastits pendent lo reinatge del rei Nabucodonosòr II, entre los ans 605 e 562 a C, en un periòde de granda esplendor de la vila, capital d’un empèri que dominava tot lo Prèp Orient, e que voliá mostrar lo sieu poder mejançant una vila farcida de grands bastiments. Sabèm pas lo nom dels arquitèctes que bastiguèron los jardins (en autras de las sèt meravilhas coneissèm los sieus noms).
Segon qualques cronicas, Nabucodonosòr bastiguèt los Jardins coma present per la siá femna, la reina Amitis, qui pensava totjorn a las montanhas e la vegetacion del reialme dels Mèdes, d’ont èra ela originària, tan desparièra del païsatge de Babilònia. Los istorians e los arquitèctes, en prenent en compte las coneissenças tecnicas de l’epòca, opinan que los jardins èran formats d’una sèria de terrassas plantadas sus unes torns que s’levavan sus desparièrs nivèls.
La nautor maximala que li arribava a la darrièra terrassa podiá abastar los vint-e-quatre mètres (una nautor considerabla per un bastiment d’aquela epòca), e permetiá espiar dempuèi en naut gaireben tota la vila. Tota mena de plantas e arbres jargavan aqueles jardins, en facilitant una frescor fòrça agradiva, sustot pendent los meses d’estiu. L’arribada de l’aiga per alimentar la vegetacion s’atenhiá mejançant un aparelh semblable al “vitz d’Arquimèdes”.
Lo nom de Jardins Penjats nos poiriá suggerir qu’èran en penjant vertadièrament en l’aire e sostenguts mejançant qualque sòrta de còrda, mas vertadièrament lo significat nos voliá indicar que los jardins penjavan dempuèi las terrassas mencionadas.
Cossí succediguèt amb gaireben tota la vila, ras de divèrsas guèrras, e tanben per la pauca qualitat dels materials utilizats en los bastiments (Mesopotamia pas presumissià per la fortalesa de los sieus materials de bastiment), los Jardins Penjats de Babilònia desapareguèron, e mai se desconeissèm tanben en quin moment exacte, de la meteissa manièra qu’autras edificacions de Babilònia coma las muralhas, los ziggurats o lo temple del dieu Marduk passèron tanben a l’istòria e foguèron engolidas pel sable del desèrt pendent sègles.
*Francesc Sangar
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
