Per primièr còp en l’istòria de la sciéncia, una còla scientifica de cercaires de l’Universitat de Tel Aviv poguèt enregistrar un fach tras qu’estonant e totalament desconegut fins ara pels umans: las plantas cridan, çò es emeton de sons aerians que son pas entenuts pels umans (pr’amor que son d’ultrasons) mas que pòdon èsser plan entenuts per d’autras plantas e animals al sieu torn. Las plantas sonque fan aquò quan patisson cèrtas D’agressions fisicas coma manca d’aiga, o son copadas de manièra parciala, çò que poiriá voler dire- e aquò es pas encara estat descobèrt- se o fan de manièra voluntària o pas.
L’espectaclosa descobèrta dels sons qu’emeton las plantas quand son atacadas poguèt se debanar quora una còla de cercaires israelians enregistrèt aquel tipe de sons (d’efièch d’ultrasons) e poguèt los classar entre diferents tipes segon la planta – los cercaires faguèron l’enregistrament amb de plantas de tomata e de tabac – patissiá una situacion estressanta : per manca d’aiga o quand èra copada e encara mòrta.
Segon los cercaires que faguèron aquela tròba aquesta responsa biologica de las plantas seriá una manièra mai de las plantas a l’ora de se comunicar amb plantas vesinas e dire que patisson de situacions marridas. E seriá tanben una autra e diferenta manièra d’o far, pr’amor que ja èra conegut que las plantas cambiavan fisiologicament segon l’ataca patida: aital càmbian lors fenotipes e patisson de cambiaments de color e encara de talha.
De botiòlas d’aire
L’emission de bruch aerian a nivèl ultrasonic – car los sons enregistrats se debanèron dins una frequéncia entre los 49 e 57 KHz (quand los umans solament podèm entendre de sons situats dins una frequéncia situada entre los 15 e 20KHz) se passèt en tot crear de botiòlas dins lor xilèma que circulavan dins elas. E los cercaires poguèren diferenciar desparièrs tipes de “crits” o emissions organicas de bruch de las plantas: quand èran en una situacion que patissián pas aquel bruch solament se debanava un còp cada ora. Quand patissián manca d’aiga lo bruch o “crit” de las plantas se passava fins a 20 còps mai cada ora, coma se la planta volguèsse avisar las autras que i a prèp, çò confirmèron los cercaires. E fins a 30 còps cada ora quand la planta èra copada fisicament de manièra parciala, una situacion que confirmava que la planta èra quand mai cridava.
Per far aquel experiment e enregistrar e classar aqueles crits vegetals los cercaires desvolopèron una nòva tecnologia que desseparava los tipes de bruCh aerian orgànic (VOC en anglés) que lançavan las plantas. Los pròpris cercaires que faguèron aquesta espectaclosa descobèrta scientifica confirmèron, a mai, qu’eles foguèron los primièrs estonats e qu’ara caliá desvolopar mai la recèrca sus los crits o bruch vegetal quand las plantas patisson pr’amor qu’aquò poiriá ajudar plan l’agricultura mondiala: las quitas plantas no dirián çò qu’an de besonh o pas per créisser e viure melhor. L’article d’aquest experiment foguèt publicat al numeric scientific BioRxiV.
La Redaccion
