Se parlam del gat marsupial oceanian – e seriá plan melhor parlar de gats marsupials – es parlar de fins a 6 espècias desparièras apertenents al genre Dasyorus que demòran uèi lo jorn en Austràlia mas atanben en Nòva Guinèa. E sonque son semblables als felins europèus pr’amor de las sieunas mesuras. E res mai, car son de marsupials.
Las diferentas espècias de gat marsupial (en anglés los australians los coneisson amb lo nòm de quoll) an de mesuras que se situan entre los 25 e los 75 cm de longor e de coas amb fòrça pèl, que tanben los fan desparièrs dels felins. Aquelas coas pòdon far plan entre 20 e 35 centimètres de longor.
Demòran segon l’espècia en plan divèrses ecosistèmas. L’espècia nomenada Dasyurus quoll es negra amb de tacas blancas e se tròba al cèntre-nòrd continental australian, mas tanben al nòrd-èst. D’autras espècias, coma Dasyurus geoffroyi demòran al cèntre e sud-oèst australian e lo conegut gat nadiu de coa tacada (Dasyurops maculatuts) preferís mai la còsta orientala e l’illa de Tasmania. De las 6 espècias oceanianas actualas 4 demòran al continent australian e l’illa de Tasmania e las autras doas a l’illa de Nòva Guinèa.
Sonque an en comun d’ancessors luenhs unics e aperténon a la familha dels dasiurids. Qualcunas espècias son màgers que las autras. Totas son predatoras – benlèu pr’açò son nomenats tanben gats marsupials-. Lo nòm original proven dels primièrs colons blancs d’aquel continent, que lèu apondèron lo nòm de nadiu per los diferenciar dels vertadièrs gats. Totun, la sieuna forma generala es plan diferenta de la d’un gat e semblan mai una marta qu’un felin.
Totes los gats marsupials son d’abils e eficaces predators als ecosistèmas ont demòran. Lo tipe de dents qu’an tanben es divèrs; qualcunas espècias an de dents de carnivòr mas tanben d’autras semblan mai aperténer a un animal omnivòr.
Lo nomenat gat tigre (Dasyurops maculatus) es l’espècia qu’a de dents sonque de carnivòr. En mai d’aquò tanben es la màger espècia de gat marsupial: pòt arribar a pesar fins a 7 Kg e a de costumas plan arboricòlas. Es plan intelligent e plan rapid.
Totun, son de mamifèrs que preferisson, en general, caçar mai sul sòl que sus un arbre e pòdon demorar en de forèsts barradas mas tanben en de prats dubèrts o territòris plans sens gaire vegetacion. La sieuna coa, malgrat que longa, pòt pas èsser usada per prene de seguretat sus una branca.
De predators un pauc estranhs
Lo nòm Dasyurus foguèt causit per Etienne Geoffroy de Saint-Hilaire en 1796 per classificar lo genre, mas la primièra espècia descricha foguèt inclosa al grop d’opossums americans pr’amor de la sieuna forma. Totun, e malgrat qu’èran d’espècias conegudas pels occidentals, son demorats en Oceania almenys dempuèi lo Miocèn Superior.
Lo gat de coa tacada (D. Maculatus) es la màger espècia e pòt arribar a pesar 7 Kg. Las espècias de Nòva Guinèa (D. Albopunatatus e D. Hellicatus) son las mendres. De remembrar que tanben es tipic en totas aquelas espècias que lo mascle siá màger que la feme.
La color dels gats marsupials es divèrsa e n’i a quan la forradura grisa del còp que d’autras l’an de color verda, bruna, roja o encara negra. I a d’espècias qu’an de tacas blancas, d’autras de linhas e encara d’autras que son pas tacadas e tot lo pèl a una color unifòrma.
Malgrat aquò, totas aquelas 6 espècias an lo vèntre de color mai clar, jaune o blanc. Lo pèl es totjorn cuèrt e uniforme e lo mòrre demòra sens de pèl. Las aurelhas son plan grandas e son tanben cobèrtas de pèl. Los uèlhs son plan grands per rapòrt al cors – son de caçaires nuechencs –e totas las espècias franc d’una (lo gat marsupial oriental) an cinc dets a las pautas. Aquesta darrièra espècia sonque n’a 4 a las pautas posterioras.
La dièta dels gats marsupials es, mai que mia, carnivòra. Son d’abils caçaires que pòdon se lençar sus la preda amb una velocitat estonanta. Son de predators braves que dobtan pas jamai d’atacar una presa, malgrat qu’aquesta siá màger que lo meteis gat marsupial. Aital pòdon caçar de mirgolas, de rats, de conilhs e d’autres mamifèrs amb de mesuras pichonas o mejanas. Tanben d’ausèls, de reptils e d’autres vertebrats aqüatics.
Pasmens, se es estat secutat al long de dos sègles per l’òme blanc es pr’amor qu’aquel sospechava qu’atacava d’animals coma las fedas. Mas los gats marsupials, segon d’estudis recents, fan pas jamai aquò. Mas son carronahires, e veire un gat marsupial que manja d’una feda mòrta pòt far pensar, de biais marrit, un paisan, que pòt s’enganar, e pensar que la causa de la mòrt de la feda foguèt lo gat marsupial.
Mas los gats marsupials son de predators mejans o pichons e se noirisson mai d’insèctes dont d’escarabats, d’aranhas, de vèrmes o de crustacèus e pas de grands mamifèrs. Tanben manjan de frucha.
La copula pòt demorar divèrsas oras (fins a 8), un fach estonnat en d’espècias tan pichonas. Quora aquò se debana, lo mascle nhaca sovent lo cap e l’esquina de la feme per arrestar la sieuna fugida. Qualcunas espècias an lo zèl sonque de biais annadièr e an los pichons entre los meses de mai e d’agost. Totun, i a doas espècias (D.maculatus e D. Viverrimus) qu’an lo zèl mai d’un còp a l’an (la darrièra un còp cada mes). Mas totas an de pichons sonque un còp l’an.
D’estudis realizats pendent lo sègle XXIn confirman que lo zèl demòra entre 20 e 24 jorns (e pas 8 jorns cossí èra estat sospechat fins ara). La feme a sonque entre 6 e 8 popas e la majoritat dels còps i a un pichon per popa). D. Viverimus, pasmens, pòt balhar naissença (cossí fa lo diable de Tasmania) a fins a 30 pichons. Totun, sonque subreviuràn a la bossa marsupiala las 6 o 8 pus fòrtas e es segur que totas las autras moriràn abans de coneísser lo mond exterior.
Totas las espècias de gat marsupial demòran entre 7 e 8 setmanas al marsupi. Ailà demoraràn 7 o 9 setmanas mai totjorn prèp de la sieuna pròpria popa. Aprés, los pichons son daissats en una sòrta de nis bastit per la maire dins de ròcas o d’arbres e ailà contunharàn d’èsser alachats fins a las 20 setmanas de vida, qu’es quand la maire los abandonarà per totjorn.
D’animals salvatges
L’òme poguèt pas capitar a l’ora d’assajar de reproduire aquestes espècias en defòra de l’abitat natural. Son pas sexualament madurs fins al primièr an de vida e lor espèr de vida tanpauc es gaire naut, car sonque vivon fins als 3 ans. Totun, un individú de l’espècia D. Viverrimus demorèt en un ostal gaireben 8 ans.
D’un autre baiais, son d’animals plan solitàris e tanben plan territorials. Lo territòri d’un mascle se pòt mesclar aisidament amb lo d’una o mai femes, mas jamai amb lo d’un autre mascle. Sonque cercan e troban d’autres especimèns de la meteissa familha pr’amor de la reproduccion.
Es plan malaisit de veire un gat marsupial pendent lo jorn pr’amor qu’an de costumas nuechencas e demòran totjorn en de nis bastits dins d’arbres ueds o entre de ròcas. An pas gaire predators. Qualcunas espècias lençan una aulor plan forta e marrida (semblava a la del diable de Tasmania) per arrestar aquel tipe d’atacas. L’arribada recenta del rainard al continent australian, totun, provoquèt la mòrt de fòrça gats marsupials, malgrat aquela fòrta aulor. En Tasmanià, d’efièch, lo sol predator qu’an es lo meteis diable de Tasmania.
Uèi totas aquelas especias marsupialas son plan menaçadas pr’amor de l’espandiment de l’agricultura, de fuòcs, de pesticidas o de cans e de gats domestics. E, pr’amor d’aquò, lo sieu abitat ven de mai en mai mendre, restacat amb çò qu’èra fa sonque 100 ans endarrièr. Tanben son plan secutats pels paisans, malgrat que son lo melhor biais natural de contrarotlar d’animals coma de rats o de conilhs, car la sieuna populacion pòt venir gigantassa segon l’an.
D’un autre costat, lo nòm balhat pels australians a aquestas espècias a coma origina lo primièr viatge del capitani Cook a aquel continent en 1770. Los exploradors angleses descobriguèron los gats marsupials per primièr còp e causiguèron los nomenar cossí fasián la tribú aborigèna del nòrd de çò que puèi seriá l’estat de Queensland, los Guugu Yimithirr, que los coneissián amb los nòms de je-quoll o jaquol o encara taquol. En defòra de la comunautat de parla anglesa, pasmens, los cercaires decidiguèron los nomenar, mai enlà del sieu nòm scientific, coma gats marsupials, un nòm qu’es demorat fins a uèi lo jorn a tota la planeta franc d’Austràlia.
La sieuna anatomia, pasmens, e malgrat semblar plan primitiva o es pas tan segon los pus recents estudis genetics. L’analisi mitocondriala d’aquestas espècias confirmèt que los gats marsupials evolucionèron plan e venguèron las 6 espècias actualas pendent lo Miocèn, çò es entre ara fa sonque 15 e 5 milions d’ans. E l’ancessor unenc de totas elas auriá viscut pendent lo Pliocèn, fa sonque 4 milions d’ans, çò que permet d’afirmar que son un grop d’espècias evolucionadas fa relativament pas gaire segon las leis naturalas.
Cossí que siá, de predators dont lo rainard o cèrtas espècias autoctònas de reptil – lo rainard en sòl australian es una espècia plan marrida pr’amor qu’es envasiva – a mai de l’espandiment uman pertot ne son las piègers menaças. Pr’açò cal demanar un nivèl màger de proteccion per aquelas espècias de gat marsupial se volèm contunhar de las gausir dins un ecosistèma san, nosaltres e las generacions venentas.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
